TIẾNG ĐÀN TÌNH THEO
BƯỚC CHÂN THI SĨ
Trần Đức
Nguyên
CB Viện ngôn ngữ & Văn hoá dân gian
DƯỚI HÀNG SẤU ĐÊM VÀ CON PHỐ NHỎ
Phố
vẫn phố, hàng sấu xưa rụng lá
Ngỡ yên rồi? Còn lạc bước canh khuya
Nên câu thơ anh theo đông về vội vã
Tình của đôi ta dòng sông chảy man mê...
Đêm đã lạnh. Vầng trăng còn thao thức
Trăng bay trên trời, anh cứ thương em
Xưa mộng nguyệt này, nay sao thấy khác
Gió nhắc thầm thì, em có nhớ không?
Em ngủ bên chồng. Thôi, cũng đừng tiếc nữa
Mấy ai yêu trọn vẹn đâu em?
Thuở đó đẹp nhiều mộng mơ, em nhỉ!
Thơm mát cõi thơ, hồn ta ru êm
Anh lưu giữ chút tình trên trang giấy
Đi hết phố xa, về khắc khoải bên thềm
Rồi tự trách với mình sao buổi ấy
Lại giục em lấy chồng để đau mãi con tim?
Lời bình: Đi lại đường phố đêm dưới
hàng sấu xưa, lòng nhà thơ bồi hồi nhớ về một thuở:
Phố vẫn phố, hàng sấu xưa rụng lá
Ngỡ yên rồi? Còn lạc bước canh khuya
Nên câu thơ anh theo đông về vội vã
Bài thơ được viết vào mùa đông năm 2010, khi anh đã ngoài
tuổi lục tuần nhưng tâm hồn thi nhân thì còn trẻ mãi. Con sông tình ngày đêm
vẫn xao xiết chảy trong trái tim anh, như câu thơ đã viết:
Tình của đôi ta dòng sông chảy man mê...
Chưa thấy ai đảo ngược chữ "mê man" để viết thành "man
mê..." như Phạm Ngọc Thái, để âm điệu thơ không rơi vào sự cũ càng.
Cũng thấy là lạ, hay hay. Có một nhà giáo khi khi bình thơ anh đã viết:
“Ngôn ngữ thi ca Phạm Ngọc Thái là ngôn ngữ của
hình tượng hội hoạ. Khi đọc những thi phẩm hay của ông, giống như bức tranh
hoàn bích. Càng đằm sâu vào trong tranh càng chứa chất ý, tình”.
Theo con gió đông. Nhà thơ "lạc bước" lang
thang, hồn vía bay về phương: Cái thuở
em yêu vẫn cùng anh đêm đêm dưới hàng sấu phố khuya này. Cái phố nhỏ với hàng
cây xưa thật thân thiết. Bao năm qua tưởng tình cũ đã yên? Nào ngờ đêm nay… Thi
nhân lại chạnh lòng thổn thức - Bài thơ "Dưới hàng sấu đêm và con phố
nhỏ" ra đời.
Mặc dù nhà thơ đã nói với mình và khuyên người yêu:
Em ngủ bên chồng. Thôi, cũng đừng tiếc nữa
Mấy ai yêu trọn vẹn đâu em?
Ai mà chẳng có lúc bồi hồi vương vấn tới tình xưa? Nói
rằng: "Em đang ngủ bên chồng..." - Nhưng đọc thơ không thấy
sượng, còn tăng thêm sự cảm khoái, diễn đạt ý tình thấm thía hơn. Khi nhà thơ
tự vấn: … Thôi, đừng tiếc nữa! /- Tức là lòng anh đang nuối, nhớ. Nhà
thơ còn biện hộ cả với người xưa: Mấy ai yêu trọn vẹn đâu em? /-
Có nghĩa, đây là mối tình dang dở mà sự tiếc nuối của cả hai người, chứ không chỉ đơn phương về phía thi nhân.
Khuyên thế thì khuyên - Song, chính nhà thơ lại tự ru mình
trong cõi xa xăm:
Thuở đó đẹp nhiều mộng mơ, em nhỉ!
Thơm mát cõi thơ, hồn ta ru êm
Tình yêu đã mang lại cho hồn thơ anh bao cảm xúc ngọt ngào.
Trong cuộc sống xô bồ, cát bụi... Mỗi khi nhớ về thuở ấy: Thi nhân như được tắm
trong niềm hạnh phúc của tình yêu! Như lời thơ đã viết: Thơm mát cõi thơ,
hồn ta ru êm /- Tôi trở lại phân tích về khổ thơ thứ hai:
Đêm đã lạnh, vầng trăng còn thao thức
Trăng bay trên trời, anh cứ thương em
Xưa mộng nguyệt này, nay sao thấy khác
Gió nhắc thầm thì, em có nhớ không?
Thao thức cùng với nhà thơ! Vầng trăng trong đêm đông giá lạnh kia
cũng có ngủ được đâu? Vẫn là “nguyệt” đó mà sao nay thấy lạ - Hồi cùng em tắm
trong trăng, thật êm đềm và mơ mộng. Giờ với anh, trở nên xa vời và cô quạnh
quá. Cơn gió khuya cũng không ngủ, thầm thì bên tai: Liệu em có còn nhớ đến
thuở của đôi ta? Cả đoạn thơ với hình ảnh gió, trăng... thấm đẫm hồn, xao xiết
một nỗi tình. Như câu thơ trên đã viết:
Em ngủ bên chồng. Thôi, cũng đừng tiếc nữa
Đọc thơ anh mà tôi
thấy nao lòng. Người ta đã ngủ với chồng rồi, anh còn nghĩ đến làm gì? Nhưng
phải chăng khi lòng đã tương tư về tình? Mấy ai gỡ ra được. Như Nguyễn Bính từng viết:
Gió mưa là bệnh của trời
Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng
Bài thơ có sức truyền cảm. Ngòi bút thi nhân hoà lẫn
máu tim mà viết ra. Trong canh khuya yên tĩnh, dưới trăng sao, gió thổi và vòm
trời. Cả thành phố đã chìm vào giấc ngủ đêm. Chỉ còn nhà thơ lặng lẽ, đi dưới
hàng sấu xưa và con phố nhỏ: Chúng đang
thì thào tâm sự với anh! Dòng thơ cứ nhè nhẹ, dìu dịu tuôn trào ra như vậy. Lời
thơ như mơ và đầy chất mỹ học. Hình tượng thơ không kiêu sa, thanh thoát, thấm
đượm sự thương yêu.
Như tiếng đàn tình gảy lên trong không gian sâu thẳm,
mênh mông. Tiếng đàn ấy ru theo bước chân người thi sỹ, cùng những cánh lá sấu
nhỏ đang rụng xuống… cho những lời thơ
say đắm bay ra:
Phố vẫn phố, hàng sấu xưa rụng lá
Ngỡ yên rồi? Còn lạc bước canh khuya
Đây là hai câu thơ hay nhất chăng? không hẳn vậy. Những câu
thơ khác cũng rất hay:
Đêm đã lạnh. Vầng trăng còn thao thức
Trăng bay trên trời, anh cứ thương em
Vầng trăng kia thao thức hay chính tiếng lòng của nhà thơ
đang thao thiết với trăng? Bóng nguyệt trôi mãi vào vô biên, mang hồn thi nhân
theo những áng thơ đến tận bến xa vời...
Đấy, thi ca Phạm Ngọc Thái là thế! Đọc câu thơ nào cũng
thấy đầy chất sống và sâu lắng. Mỗi câu lại có một hương sắc và sự hay riêng.
Tiếng thơ mỏng mảnh tựa dây đàn, như trái tim Người khẽ bật lên là rung. Nghe
êm đềm và tha thiết, có chút gì đó khắc khoải ở bên trong.
Tôi xin bình vào đoạn kết:
Anh lưu giữ chút tình trên trang giấy
Đi hết phố xa, về khắc khoải bên thềm
Rồi tự trách với mình sao buổi ấy
Lại giục em lấy chồng để đau mãi con tim?
Vậy, lý do vì sao nhà thơ lại giục người yêu đi lấy
chồng? Không ai biết. Nó hé mở ra căn nguyên của mối tình bị đứt đoạn này: Hai
người cùng yêu nhau, nhưng hoàn cảnh éo le không thể lấy nhau được - Một bi
kịch tình chăng? Biết không thể lấy được nhau, sao lại còn yêu để giờ phải khắc
khoải nhớ thương !? Song cuộc sống vốn dĩ cũng thường hay nghịch lý như vậy mà.
Không thế thì đã không có thi ca.
Nhà thơ vì quá yêu nên tự dằn vặt với mình đó thôi! Đoạn
thơ kết lại như lưu giữ một tấm tình kỷ niệm trong ảo mộng – Để những đêm lang
thang trong phố, về khắc khoải bên thềm: Nhà thơ cảm xúc mà sáng tác ra những
vần thơ tình chan chứa yêu đương, để lại cho nền văn học nước nhà.
Trần Đức
(Trích tập “PNT chân dung nhà thơ lớn thời đại”, 2014)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét