KHÁT VỌNG CỦA TUỔI HOA NIÊN - NGỌC BÍCH

 

KHÁT VỌNG CỦA TUỔI HOA NIÊN

 

                                                            Ngọc Bích

 

            ĐÊM TÓC ĐÁ

 

Nửa đời tóc hoá thành đá cả
Rụng vãi thềm đầy phủ quanh trăng
Nhớ một thuở cùng bao thiếu nữ
Mà nay gò mả, ma rừng…

Tai nghe tóc ve bên bà gái goá
Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu
Có của nhà vẫn còn ham tơ nhú
Ngồi chẳng yên. Hồn, dạ cứ vi vu

Trên kia nguyệt không quần như đã...
Đêm thơm chùa. Trắng dã tấm thân nga
Trinh tiết thời nay em mở cửa
Ngai vàng còn “dưới” cái em ta!

 

Lời bình: Dường như ban đầu - Nhà thơ chỉ có ý định viết chơi. Mái tóc thời tuổi trẻ của anh, đã từng dan díu với bao nàng thiếu nữ xinh đẹp. Thế mà giờ đây:

                     Nửa đời tóc hoá thành đá cả
                     Rụng vãi thềm, đầy phủ quanh trăng
    Chỉ còn biết ve vãn bên các bà gái goá. Buồn đến chảy nước mắt:

                    Nhớ một thuở cùng bao thiếu nữ
                    Mà nay gò mả, ma rừng…

     Đau xót lắm chứ! Nhưng câu thơ sau thì lại thật thi ca:

                    Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu 

     Nhịp thi ca khá uyển chuyển và phong hoa. Tuy mô tả những dòng nước mắt lã chã rơi xuống mùa thu của đất trời, nhưng lời thơ du dương. Nó đối lập với câu thơ khốc liệt trên mà tạo thành tứ hay. Ta hãy đọc lại cả hai câu:

                    Tai nghe tóc ve bên bà gái goá
                    Nhặt câu thơ rơi, lệ lã chã mùa thu
      Sự chuyển đổi giọng và nhịp của những câu thơ như thế, mang nhiều tính nhạc. Kết hợp với nghĩa thơ gây một âm hưởng của sự rung cảm trái tim, đưa thi phẩm trở thành một bản thơ trữ tình. Những câu thơ rơi được tác giả nhặt lên ấy, hoà với dòng lệ đời chảy xuống mùa thu xao xiết buồn: Mùa thu của  tình yêu… muốn được mơn trớn, vuốt ve:

                     Có của nhà, vẫn còn ham tơ nhú
                     Ngồi chẳng yên. Hồn, dạ cứ vi vu

     Đành rằng “của nhà” thì lúc nào cũng sẵn! Song, trong dân gian thường nói: Trai nào mà chẳng ham của lạ cơ chứ? Chẳng phải chỉ của lạ mà còn thích em trẻ nữa. Bởi vậy, dù bước vào tuổi hoa niên, thi sĩ vẫn còn “ham tơ nhú…” là vì thế! Nhưng đọc lên, ta chẳng những không chê trách mà còn cảm đồng với nhà thơ.

       Sang đoạn thơ cuối của bài – Được biết, nhà thơ Phạm Ngọc Thái cùng gia đình ở ngay bên đền Quán Thánh, nên mới có hình bóng chùa chiền trong bài thơ này. Nhưng hình tượng “chùa” ở đây, còn để nói về tính thiền của thi ca. Lúc này nhà thơ đã luống tuổi. Cái tuổi ham thú cảnh sống thiền, hương khói chốn phật đài. Song tác giả lại là một anh thi sĩ, tâm hồn lãng mạn. Bởi vậy, cái hình bóng nguyệt ở trong đêm chùa này đã được hóa thân, để hòa hợp với tâm trạng khao khát tình ái của người:

                    Trên kia nguyệt không quần như đã
                    Đêm thơm chùa, trắng dã tấm thân nga

     Hình ảnh “trắng dã” là để biểu tượng cho sự khỏa thân của nguyệt – Ý của câu thơ là: Vào đêm chùa thơm hương khói. Nhìn lên thì thấy chị Hằng Nga lại đang cởi truồng… bay trên bầu trời. Nếu ta bóc câu thơ ra, có nghĩa: Sau một cuộc tình trăng gió… Chị Nguyệt trên không trung vẫn chưa kịp mặc quần? Nên mới để lộ cả tầm thân “trắng dã”. Hình ảnh của hai câu này rất hay! Thông qua cảnh để diễn tả khát vọng tình yêu của thi nhân. Thơ đọc chẳng những không thô mà vẫn tạo thành thi vị.

     Có thể coi “Đêm tóc đá” là một bài thơ tình lãng mạn, ẩn chứa một nỗi lòng hiu hắt và khát vọng tình yêu !? Của một con người khi bước vào tuổi hoa niên: Tuổi của sự cô liêu!

     Nhưng ngòi bộc phá của bài thơ lại nằm ở câu thơ kết? Nó chứa cả tính “nhân tình thế thái”:

                     Ngai vàng còn “dưới” cái em ta!

     Một câu thơ cay độc rất Hồ Xuân Hương !? Mang cả ngai vàng vua chúa… đặt dưới “cái” của đàn bà - Ngai vàng là biểu tượng cho quyền lực tối cao của một chính thể: Suy cho cùng, chẳng có cái gì bằng… “cái ấy” của đàn bà.

     Ý trong nghĩa đen: “cái ấy” là khởi điểm cho cội nguồn của sự sống - Tức là khởi điểm cho cả chính trị và triết học…

     Về nghĩa bóng: Câu thơ bọc chứa một ý nghĩa xã hội. Chính câu thơ kết ấy? Đã nâng tầm vóc thi phẩm “đêm tóc đá” lên cao trong hàng bậc của thi ca.

 

                                                                   Ngọc Bích

                               (trích tập “PNT cánh đại bàng của thi ca đương đại VN” 2019)