NHỮNG KIẾP CẢNH THA HƯƠNG CẦU THỰC - BẢO NGỌC

 

NHỮNG KIẾP CẢNH THA HƯƠNG CẦU THỰC  

 

                                                                                Bảo Ngọc

                                                                

                       CỎ  HOANG

                           Thuở ấy quê người đất khách
                               Trong buổi tha hương mưu tính cuộc đời
                               Tôi đã gặp những người con gái
                               Dẫu yêu kiều, nhưng cũng bèo thôi...
                       (Viết trong đám người xuất khẩu lao động ở nước ngoài)

                                                       

                                                           * 

Cô gái bay đi ngỡ làn mây dại
Trôi lang thang đầu bãi, cuối giời
Em tự do như thể là cát bụi
Có đôi lần giời cũng khóc, mưa rơi!

Loài lạc thú phồn vinh hơn gió
"Cơn hồng hoang" thả cỏ xuân xanh
Em phá bỏ những đức qui kiềm chế
Yêu phanh phui, yêu đến tan tành...

Tôi nghĩ: Thôi thế đã thoả lòng ham hố
Khoả thân mây đùa rỡn cả linh thiêng
Huống hồ buổi thường bán buôn đạo lý
Có dễ gì thân gái, trách chi em!

Hỡi Thiên đường - Địa phủ: Trần gian
Loài người mãi sao tràn lan tội ác?
Ta từng ngợi ca, chủ nghĩa nhân văn chân thiện nhất!
Em gái bay đi vẫn thích "cởi truồng"

Ôi, cuộc bèo hoang trời đất trầm luân
Và bản chất muôn đời còn muông thú…
Nhà chính trị cùng đứa du côn tranh thủ chơi thánh nữ
Em vũ ba lê trong thế giới hỗn mang gieo hoa, cấy linh hồn...

                                           Cuối thập kỷ 80, thế kỷ XX

Lời bình:  “Cỏ hoang” vừa để biểu thị chất hoang dã của người con gái vừa muốn nói đến những người xuất khẩu lao động ra nước ngoài? Chẳng khác nào những đám cỏ hoang trên đất khách, quê người:
                        Cô gái bay đi ngỡ làn mây dại
                        Trôi lang thang đầu bãi, cuối giời
                        Em tự do như thể là cát bụi
                        Có đôi lần giời cũng khóc, mưa rơi!
      Nghĩa là sự tự do của em như kiểu tự do của cát bụi: xô bồ, hỗn loạn - Đây là những hình ảnh thơ siêu thực. Cảnh bay lang thang đầu bãi, cuối giời tựa một làn mây dại: Ý của nó để nói về sự nổi trôi của người con gái và những kẻ tha hương cầu thực kia. Xin trở lại với bốn câu thơ tựa đề của bài:
                       Thuở ấy quê người đất khách
                       Trong buổi tha hương mưu tính cuộc đời
                       Tôi đã gặp những người con gái
                       Dẫu yêu kiều, nhưng cũng bèo thôi...
      Bài thơ muốn khái quát cái hiện thực chẳng khác nào tấn bi kịch của cuộc sống - Hình ảnh trong sáng, ngây thơ của người con gái đã đắm mình trong đám người hoang dã, buông thả theo chiều gió cuốn:
                       "Cơn hồng hoang" thả cỏ xuân xanh
                       Em phá bỏ những đức qui kiềm chế
                       Yêu phanh phui, yêu đến tan tành...
       Trong cuộc tha hương, những cảnh quan hệ nam nữ hỗn tạp làm cho ta phải sởn gai óc? Đó chính là lớp người ở đáy cùng cuộc sống. Mặc dù nhà thơ cũng đã từng biện hộ cho người con gái:
                       Huống hồ buổi thường bán buôn đạo lý
                       Có dễ gì thân gái, trách chi em!
     Sự xuống cấp của xã hội đã xô đẩy người con gái cùng những đám người xuất  khẩu lao động đến thế! Ta hãy đến với đoạn thơ thứ tư:                                      .                      Hỡi Thiên đường - Địa phủ: Trần gian
                       Loài người mãi sao tràn lan tội ác?
                       Ta từng ngợi ca, chủ nghĩa nhân văn chân thiện nhất!
                       Em gái bay đi vẫn thích cởi truồng...
      Khi nhà thơ nhìn thế giới mà trong bài gọi là "trần gian": vừa là thiên- đường vừa là địa- phủ, tức là tác giả đã nhìn bằng con mắt của những người lao khổ.  Xã hội vẫn còn bao bất công, tàn ác, đẩy những chúng sinh vào sự khốn cùng. Xin phân tích sâu hơn câu cuối đoạn:
                       Em gái bay đi vẫn thích cởi truồng...
     Thực ra đây là hình ảnh một câu thơ tượng trưng, nói về khát vọng muốn được sống của người con gái? Đồng thời nó còn mang cả bản chất muông thú rất “cỏ hoang” của con người, theo tính chất thuyết Đác Uyn - Cho nên mới dùng câu “…vẫn thích cởi truồng“. Đến hai câu thơ cuối, thái độ nhà thơ bộc lộ quyết liệt:
                       Nhà chính trị cùng đứa du côn tranh thủ chơi thánh nữ
                       Em vũ ba lê trong thế giới hỗn mang gieo hoa, cấy linh hồn...
    Đây là hai câu thơ hay nhất bài! Phản ảnh thái độ nhân văn của nhà thơ, chĩa mũi dùi vào đả phá những kẻ làm chính trị nhưng đạo đức giả. Thậm chí loạn luân không khác gì những đứa du côn. Suy cho cùng, cô gái cùng đám người xuất khẩu lao động kia cũng chỉ là nạn nhân xã hội mà thôi. Hình ảnh:
                       Em vũ ba lê trong thế giới hỗn mang gieo hoa, cấy linh hồn...
       Cái vũ điệu ba lê của người con gái "gieo hoa, cấy linh hồn..." ấy - Có nghĩa,  em chính là  hoa thơm, trái ngọt… trong tình yêu và cuộc sống con người. Song xã hội vẫn đang phải đắm chìm trong đầy rẫy hỗn mang… đầy đoạ lên những kiếp cảnh, bụi bờ của những chúng sinh. Câu thơ huyền ảo như một bức hội hoạ - Nhưng tính nhân văn cùng thế giới quan lại vô cùng sâu sắc, đưa tình thơ viên mãn  đến tột cùng trong ý nghĩa của thi ca.

                                                                      Bảo Ngọc

                                     (Trích tập “PNT chân dung nhà thơ lớn thời đại”, 2014)