TẬP THƠ SỰ MẤT NGỦ CỦA LỬA - NGUYỄN QUANG THIỀU (HÀ NỘI )

Nguyễn Quang Thiều

tập thơ

SỰ MẤT NGỦ CỦA LỬA

NHÀ XUẤT BẢN LAO ĐỘNG – 1992

 

 

 

Sông Đáy

Sống Đáy chảy vào đời tôi

Như mẹ tôi gánh nặng rẽ vào ngõ sau mỗi buổi chiều đi làm về vất vả

Tôi dụi mặt vào lưng người đẫm mồ hôi mát một mảnh sông đêm

Năm tháng sống xa quê tôi như người bước hụt

Cơn mơ vang tiếng cá quẫy tuột câu như một tiếng nấc

Âm thầm vỡ trong tôi, âm thầm vỡ cuối nguồn

Tỏa mát xuống cơn đau tôi là tóc mẹ bến mòn đứng đợi

Một cây ngô cuối vụ khô gầy

Suốt đời buồn trong tiếng lá reo.

Những chiều xa quê tôi mong dòng sông dâng lên ngang trời cho tôi được nhìn thấy

Cho đôi mắt nhớ thương của tôi như hai hốc đất ven bờ, nơi những chú bống đến làm tổ được giàn dụa nước mưa sông.

Sông Đáy ơi! chiều nay tôi trở lại

Những cánh buồm cổ tích đã bay xa về một niềm tức tưởi

Em đã mang đôi môi màu dâu chín sang đò một ngày sông vắng nước

Tôi chi gặp những bẹ ngô trắng trên bãi

Tôi nhớ áo em tuột rơi trên bến kín một trăng xưa.

Sông Đáy ơi, sông Đáy ơi…chiều nay tôi trở lại

Mẹ tôi đã già như cát bên bờ

Ôi mùi cát khô, mùi tóc mẹ tôi

Tôi quì xuống vốc cát ấp vào mặt

Tôi khóc.

Cát từ mặt tôi chảy xuống dòng dòng.

Sông Đáy, 1991.

Ban Mai

Bóng tối đêm gần sáng như một con mèo nhung khổng lồ bước đi uyển chuyển

Cái đuôi mềm của nó chạm vào tôi làm tôi tỉnh giấc

Tôi cựa mình như búp non mở lá

Ý nghĩ mỉm cười trong vắt trước ban mai

Những xôn xao lùa qua hơi ẩm

Vọng về từ cánh đồng rộng lớn mờ sương

Tiếng bánh xe trâu lặng lẽ qua đêm

Chất đầy hương cỏ tươi lăn về nơi hừng sáng

Ơi… ơi…ơi, những con đường thân thuộc

Như những ngón tay người yêu lùa mãi vào chân tóc

Ai gọi đấy, ai đang cười khúc khích

Tôi lách mình qua khe cửa, ơi… ơi…

Người nông dân bế tôi lên và đặt vào thùng xe

Dưới vành nón của người cất lên trầm trầm giọng hát

Như tiếng lúa khô chảy vào trong cót

Như đất ấm trào lên trong lóe sáng lưỡi cày

Chiếc bánh xe trâu một nửa đã qua đêm

Một nửa thùng cỏ tươi còn trong bóng tối

Và sau tiếng huầy ơ như tiếng người chợt thức

Những ngọn ban mai mơn mởn rướn mình

                                                     Tháng giêng, 1992.

Tiếng cười

Khác với người say rượu

Cha thường dời nhà vào lúc nửa đêm

Đom đóm bay quanh cha

Như từng vòng dây thép nung đỏ

Quấn vào và đứt tung ra

Tiếng chó kia rộ lên từ xóm nhà ta đến đầu làng

Cuối tiếng chó là bến sông quê và con đò cô độc

Cha đã mang tuổi hai mươi lên đò không ngoảnh lại

Mẹ con đứng vùi chân trong cát

Nước mắt buồn bay ướt một triền sông

Bao năm sau cha trở về trắng tóc

Đêm đêm ngồi hút thuốc lào

Tiếng điếu rít lên muốn khoan thủng nỗi buồn

Khoan vào phận con buốt nhức

Cha ơi cha

Bốn anh em con không phải là đích cuối cùng của đời cha

Chỉ là bốn cột số trong nỗi buồn cha dằng dặc

Bởi thế cha lại mang tuổi bảy mươi của mình về bến cũ

Cha lại bước lên đò

Con đò chao đảo

Có phải chân cha già yếu

Hay con đò hoảng hốt run lên

Tiếng chó lại rộ lên từ đầu làng về ngõ nhà ta

Tóc cha trắng một tiếng cười ngửa mặt.

                                           Làng chùa, 07/1991

Cái đẹp

Trên con đường gồ ghề

Gió lạnh gào thét

Con bò cắm mặt bước

Kéo chiếc xe nặng nề

Người đàn ông chân đất

Cúi rạp đẩy xe

Và trên đống đá thùng xe

Người đàn bà ngồi im lặng

Chiếc khăn trùm đầu

Bọc một gương mặt đẹp

Gió lạnh lồng lộng bốn phía chân trời

Con bò nguyền rủa con đường quá dài

Người đàn ông nguyền rủa con bò đi quá chậm

Người đàn bà lặng lẽ quàng lại khăn

Che bớt gương mặt.

                         Mùa đông 1991

Xô – nát hoàng hôn trên biển

Mặt trời đang lăn về cuối biển

Qua mỗi vòng lăn cơn khát người dịu đi

Ta từng bước về với biển

Cát nóng bỏng mải miết chảy qua cổ họng ta

Ta nuốt từng vốc sa mạc vào ngực

Những con sóng hoàng hôn xõa tóc trắng chạy về

Phút cuối cùng kêu lên đập ngực mình vào đá

Những con sóng triệu năm điên cuồng, mệt mỏi

Ta không sao cứu nổi

Cái chết những con sóng buồn ngay ở trước chân ta

Lăn nhanh, lăn nhanh

Hỡi mặt trời, cơn đau đớn của lửa

Những lá buồm lóe lên ánh sáng thủy thần

Ta nghe tiếng dây buộc chèo xiết rên tóe máu

Những tấm lưới bùng ra như đám cháy

Và bao cuộc chia ly của lũ cá dại khờ

Lăn nhanh, lăn nhanh

Chỉ còn một vòng nữa thôi

Ta nghe tiếng réo ù ù

Cơn đau đớn vĩ đại, nỗi khát khao vĩ đại của lửa

Chỉ còn một – Vòng nữa thôi

Mặt trời sẽ chạm vào biển

Đó là lúc lòng ta đau đớn nhất

Đó là lúc ta không sao chịu nổi

Lúc có một bài ca lưu lạc trở về

Bài ca của những con thuyền vỡ

Bài ca của những tấm lưới rách

Bài ca của những phận người rơi vào đáy biển

Rơi như một chiều đang buồn ngủ

Không đau khổ và không ân hận

Lăn nhanh, lăn nhanh

Chỉ còn nửa vòng nữa thôi

Hỡi mặt trời

Ta không sao chịu nổi

Lại một con sóng buồn vừa chết trước ta

Và đâu đó từ những chân trời nước

Từ những bãi tha ma biển

Từ những con đường mòn của bầy cá lạ

Vọng về bài ca hoàng hôn nước

Và lúc này hơn mọi lúc nào

Lúc mặt trời úp mặt vào biển

Ta vẫn bước đi, bước đi

Cát vẫn chảy mải miết qua cổ họng ta

Bầu trời mặt biển trên đầu ta cao mãi

Ta lẫn vào những đàn cá lưu lạc

Vừa bơi vừa ngân lên khúc hát gọi bầy

Cho đến khi ta nằm xuống như một đứa trẻ

Trong mộng mị xa xăm giấc ngủ chiều

Ta thức giấc khi mặt trời chạm vào mặt biển

Và ngoi lên mặt nước

Vây tóc ta bạc trắng

Ta cất tiếng gọi bến bờ của ta bằng tiếng cá

Trong hoàng hôn nước màu huyết dụ

Có một bài ca lưu lạc tìm về

                                           Tháng tư năm 1992

Tháng Mười

Những ngọn khói trẻ chăn trâu đốt rạ trên cánh đồng sau vụ gặt

Thở vào ta hương vị tháng Mười

Sau mỗi gốc rạ khô tiếng gió ngân lên thổi qua những bẹ lá tướp

Ta nghe có người nấp sau ở đó gọi ta, và ta đi, ta đi…

Ta đi qua tháng Mười, ta đi qua tiếng gọi buổi chiều của mẹ

Mây trời vun lên những đống rơm khô

Dấu chân ta xóa dấu chân chú bê vàng lạc mẹ và dấu chân chú bê vàng xóa dấu chân ta

Khi bóng đêm vụt đứng trước mặt ta, ta vội quay lại tìm dấu chân mình

Òa khóc.

Ta tin có một mụ phù thủy đã biến ta thành một chú bê

Giờ chẳng còn tháng Mười xưa, chẳng còn ngọn khói xưa, chẳng còn…

Ta đợi mãi đợi mãi một mụ phù thủy

Từ tháng Mười Một bay về để biến ta thành chú bê xưa.

                                                         Tháng mười xa quê, năm 1991

Một bài hát tình yêu của làng Chùa

Chàng ơi,

Đêm đã trải tấm khăn của tình yêu xuống rồi

Sao xanh

Sao xanh

Bay về đồng cỏ

Nụ cười trinh trắng của em

Nước mắt trinh trắng của em

Em đi đôi hài thơm tết bằng cỏ

Em buộc mái tóc dài của mình bằng cỏ

Em đi tìm chàng

Hỡi chàng trai em yêu

Chàng đã không nghe lời em

Chàng không uống sương đêm đọng trên gai cỏ sắc

Chàng không ăn hạt cỏ rụng mùa thu

Bởi thế em mất chàng

em mất chàng

Sao xanh

Sao xanh

Ngủ êm trên cỏ

Hỡi chàng ơi

Đêm đã trải tấm khăn tình yêu xuống rồi

Hơi thở em cỏ đã ướp đầy hương

Bầu vú em gió núi đã thổi mát rượi

Thế mà em mất chàng.

                                   (Rút từ tiểu thuyết “cỏ hoang”)

Chuyển động

Như một thành phố vùi trong lòng đất tự xa xưa giờ thức dậy. Bầy ốc sên bò qua vườn trong ánh trăng chói gắt như nắng trời mùa hạ. Những chóp vỏ chói sáng như hạt kim cương đính trên vương miện nữ hoàng đêm dạ hội. Những tấm thân mềm ướt lướt đi trong êm ái rợn người. Đôi râu ăng - ten phóng lên bắt những âm thanh xa lạ. Ngôn ngữ bí ẩn nào đang hạnh phúc hay đau khổ gọi bầy sên.

Ánh trăng im phắc, những vòm cây im phắc. Bầy ốc sên bò qua giấc ngủ của cỏ và của những chiếc lá vàng rụng trên mặt đất. Chúng miết những tấm thân mềm qua những mảnh chai vỡ sắc lạnh. Tôi không nghe thấy tiếng chúng kêu than hay nguyền rủa điều gì. Chỉ cảm thấy có tiếng nước dâng lên, dâng lên mãi tràn ngập cả đêm trăng.

Bầy ốc sên đã giấu mình trong những gốc chuối, những bụi gai. Giờ thức dậy dưới trăng và ra đi lặng lẽ. Khu vườn này là quê hương chúng, hay là khu vườn bên, hay còn… xa nữa. Chúng đang rời bỏ quê hương mình hay đi tìm lại quê hương. Dù thế nào thi tôi vẫn muốn hát lên một bài ca. Bởi sự ra đi của chúng đẹp làm sao, như một cơn mơ, như một đêm vũ hội.

Con ốc sên cuối cùng đã bò qua bức tường bao quanh vườn cũ mốc. Cái chóp vỏ cuối cùng đã khuất phía bên kia. Những tia sáng cuối cùng của những hạt kim cương vụt tắt. Vệt bò của chúng để lại những dòng sáng đặc lóng lánh, những vệt sao đổi ngôi đọng mãi trên trời

Bên cửa sổ đêm nay, tôi áp mặt vào những song sắt thì thầm lời từ biệt.

1991

Những ngôi sao

Ta không thể nuôi nhau bằng những ánh sao trời

Anh nói vậy xin em đừng khóc

Những ngọn tóc em đang đổ xuống ngực anh

Như những rễ cây bò buồn trong sỏi đá

Đêm nay đêm thứ bao nhiêu rồi ta chẳng còn biết nữa

Ta ôm nhau ngồi thở trước sao trời

Những ngôi sao tuyệt vời nhưng anh không tới được

Chẳng bao giờ anh hái được cho em

Anh đã gọi em về, không nỡ để em đi

Em non bấy đau trong từng sợ hãi

Em tựa vào anh, anh tựa vào cay đắng

Trái đất tựa vào những tinh tú thẳm xa

Đêm hoang sơ chỉ có đôi ta

Không cơm áo cửa nhà ngồi ôm nhau run rẩy

Ta sẽ bắt đầu điều gì khi bình minh thức dậy

Đi về phía biển khơi hay trở lại rừng

Trái đất đang ở đâu đêm nay một triệu năm về trước

Hay của triệu năm sau gió bụi, mây vàng

Và ta nữa khổ đau cùng hạnh phúc

Ta là hai kẻ cuối cùng hay hai kẻ đầu tiên

Đêm nay là đêm thứ bao nhiêu rồi ta chẳng còn biết nữa

Ta như hai đứa trẻ non mềm vừa mới sinh ra

Với hơi thở của người vừa ốm dậy

Ta ôm nhau ngước mắt gọi sao trời.

1991

Mười một khúc cảm

I

Dâng lên như mùa xuân thứ nhất

Những con đường biền biệt thuở thơ

Tiếng người gọi hai bên thiêm thiếp cỏ

Ta khổ đau lần thứ nhất trên đời

Ta giấu một tình yêu chưa giới tính

Sau nâu nâu vạt áo học trò

Ta khóc vụng một ngày thưa bóng mẹ

Tiềng gà buồn mổ rỗ mặt hoàng hôn

Xin quỳ lạy

Xin lặng câm vứt bỏ

Mắt đê mê từ thuở tóc chưa về

II

Cốc cà phê càng nguội

Màu đen cà phê càng đen

Ý nghĩa ta ẩm ướt

Ý nghĩa ta khô giòn

Điếu thuốc cháy từ năm ta mười bốn

Chiếc roi cha ta quất nát sợi khói mềm

Trong ký ức ta có một ngày oán hận

Hốc mắt ta khô dù chỉ khóc một lần

Khói đã phủ quánh phổi ta

Con rắn nước trườn qua cổ họng

Đâu rồi chiếc roi của cha

Đâu rồi chiếc roi của cha

Ta trong khói suốt đời quờ quạng

III

Người đàn bà có một gia tài hơn ta là biết khóc trước ta mười bốn năm

Giờ trong vòng tay ta đam mê quay lại khóc nghi ngờ

Ta đi về cửa ngõ của chiều

Ta đi về thuở ta chưa cắt rốn

Ta đi về thuở ta còn sóng sánh

Và ta chạm lời nguyền vĩ đại

Man rợ ngân lên từ phía tối mặt trời

IV

Cuối cùng ta cũng đứng được lên

Bằng đôi chân trong mộng như đôi chân của người bại liệt

Xa một cơn mơ từ nơi ta đứng dậy

Đến nơi có tiếng người gõ cửa đêm đêm

Đến nơi chín rũ một mùa khóc

Đến nơi khô quắt một mùa cười

Nơi bầu vú ăn vào đá sỏi

Cứ nâu dần sau mỗi tiếng u…u

Ta đã kiên nhẫn lết đôi chân bại liệt suốt nửa đời ta

Nhưng chưa một lần chạm vào then cửa

Đôi mắt

Đôi mắt

Lúc nào cũng vội

V

Người đàn ông điên không quần áo đang đi trên đương phố

Thứ tự do này làm hoảng sợ mọi thứ tự do

Một triệu năm về trước nhảy và hú

Một triệu năm về sau nhảy và hú

Đói không phải là đói

Khát không phải là khát

Đau không phải là đau

Trong sự hổ nhục của người đàn bà đi qua mặt người đàn ông điên

Trong sự không hổ nhục của người đàn ông điên trước chúng sinh và mặt trời

Ta vẽ mắt nhân loại hình lục giác.

VI

Không phải cơn sốt giam cầm ta

Không phải sự hèn yếu giam cầm ta

Ô cửa mùa đông mở ra lặng lẽ

Ta gặp mẹ ta năm người mười bảy

Những răng lược gỗ mòn cắn ngập mái tóc người

Ta gặp cha ta năm người hai mươi tuổi

Dưới những nhát búa cùn

Từng khúc xoan tươi toác ra tiếng cười của lửa

Ô cửa mùa đông mở ra lặng kẽ

Chiếc áo sơ sinh của con ta phơi vừa bay qua đó

Cái mỉm cười nhạo báng của thời gian

VII

Em quẫy trong tay ta như một con cá

Rồi bỏ ta chạy vào lối ngõ không trăng

Như cá thoát câu chạy rúc xuống bùn

Trời ơi từng ấy năm

Ta khắc khoải hình dung khuôn mặt em mà không sao nhớ nổi

Chi mang cá thở dồn làm ngực ta tắc ngẹn

Chi đuôi cá mềm và quẫy tung nước làm bỏng rát mặt ta

Từng ấy năm và từng ấy năm

Ta nằm trong đêm co quắp

Ta là chiếc lưới câu bị bỏ quên đau khổ

Chỉ đợi run lên trước đôi môi em

Ta không bao giờ lừa em

Không bao giờ lừa em

Thính cứ ném xuống đời ta không ngủ

VIII

(Tặng N.T.V)

- Cha!

Con bắt đầu ốm đau từ đấy

Cô đơn theo con lặng lẽ lớn dần

Con thầm khóc nhiều lần nhưng chưa một lần khóc bưng mặt

Con yêu điên rồ hòng trốn những buồn đau

Nụ hôn ướt nhoèm không còn dấu vết

Bụi không tung lên sau tiếng đổ trên giường

Một phía thời gian xước từng răng chó cắn

Một phía thời gian tro ấm phủ đầy

Có gì hỏng mất rồi

Con giật mình kinh hãi

Cha sớm nay thở dốc hiên nhà

- Cha!

Con có tội một lần một chiều xưa nói dối

Con mang tội suốt đời lời nói thật sáng nay.

IX

Những u mê trôi kín cả chiều vàng

Ta khao khát nhìn thấy ta trong vệt sáng cuối ngày hắt qua khe cửa

Có lẽ nào đó là đường nhân loại

Đó là niềm tin sót lại trên đời

Tóc ta bết – tóc trẻ con vừa đẻ

Cơn sốt ngân lên âm nhạc cuối cùng

Trong vệt sáng cuối cùng có một con kiến lửa

Đang bò về cơn sốt của ta.

X

Như tiếng một giọt nước

Rơi vào lòng giếng sâu

Gần hai mươi năm chân tóc buốt từng giờ

Ta vật vã trong vòng lăn chiếc nhẫn vàng hàng xén

Mười ngón tay em buốt đau mười phía

Như những móng chim hoàng anh

Quắp vào ta như quắp một cành khô

Khi bị viên đạn chì bắn trộm

Ta chối bỏ gương mặt em kinh hãi

Khoảng tối thần sau cửa bếp khuất dâng

Chiếc nhẫn vàng hàng xén ơi đổ xuống nơi nào

Ta thương tật đi tìm ngoài ánh sáng

XI

Trên mặt bàn viết của ta

Lưỡi dao rọc giấy lóe sáng như hàm răng một người lạ đang cười

Tiếng con dế bị giam cầm trong góc nhà vươn lên một con đường cỏ dại

Chạy mãi về cánh đồng ngoại ô

Ta là đám rêu vừa cổ kính vừa tơ non ven tường ngôi miếu cổ

Đống lá bưởi khô mười năm chưa cháy hết

Mười năm dụi vào ký ức tuổi thơ

Những vết rạch thương yêu giờ này đã ngủ

Miệng vết thương mở ra hai mầm lá gợn hồng

Có gì đó cựa mình trong mạch vôi tường ẩm ướt

Có gì đó lướt trên nụ cười lưỡi dao

Như thiên nga lướt mộng mị trên mặt hồ tỏa sóng

Nỗi đau lịm dần… lịm dần

Nỗi đau gượng dậy… gượng dậy

Trong những tia cười dao sắc và thơ

Những ví dụ

              Kính dâng những người vợ liệt sĩ làng tôi

Thời gian cứ lặng lẽ chảy vào chiếc bình gốm cổ khổng lồ. Những người đàn bà góa bụa làng tôi như những con cào cào áo nâu khuất dần sau cỏ. Từ chân trời xa chạy về những ngọn gió loang lổ màu đỏ. Những ngón tay của gió như điên cuồng, như kiệt sức bới rối tung từng đám lá cỏ gai. Tôi đứng trên con đường cuối làng khóc run lên như đứa trẻ mất mẹ. Tôi làm sao lật hết từng lá cỏ trên đất đai rộng lớn nhường kia, để tìm lại những người đàn bà góa bụa…

Những người đàn bà góa bụa làng tôi gồng gánh trên vai, trên những con đường mòn như cột sống dị tật của ngàn đời vất vả. Họ mộng du qua những cơn gió hồng hoang nổi lên lúc mặt trời lăn vòng cuối cùng vào bóng tối. Họ mộng du trong những cơn mưa tiền sử lúc bình minh vừa vực dậy sau một cơn sốt đêm và tôi như kẻ mắc bệnh tâm thần đứng đếm họ. Tôi đếm từng ví dụ.

Những người đàn bà góa bụa làng tôi - những ví dụ - chân không giày không đẹp. Họ trách con đường dẫn đến những đêm trăng. Bầu vú họ mệt mỏi nằm ngoẹo đầu và trở lên ngễnh ngãng, không còn nghe được tiếng gọi đàn ông nồng mùi thuốc lào và ruộng bùn ngai ngái, trong những đêm gió từng đôi quấn nhau qua vườn hổn hển. Chỉ tiếng chuột nhắt cắn thóc trong những chiếc áo quan gỗ gạo đóng sẵn làm họ thức giấc. và họ nằm lo âu trong tiếng mọt cắn gỗ vọng ra từ cỗ áo quan.

Thời gian cứ lặng lẽ…lặng lẽ chảy ào vào chiếc bình gốm cổ khổng lồ. Những người đàn bà góa bụa làng tôi như những con cào cào áo nâu cứ khuất dần… khuất dần sau cỏ. Tôi như kẻ mắc bệnh tâm thần đứng khóc. Tôi khóc vì những ví dụ đã vĩnh viễn ra đi.

Và đến khi tôi không còn gì để đếm. Những người đàn bà góa bụa làng tôi từ sau cỏ trở về. Họ đi trên ánh trăng gồ ghề dọc con đường phơi đầy rơm rạ tháng mười. Mái tóc đẫm hương lá bưởi của họ chảy lênh láng trong trăng. Bầu vú họ vươn về phía ngọn lửa giới tính vừa nhóm lên đâu đó. Sau bước chân họ, sau tiếng kẹt cửa trong khuya là bài hát. Bài hát vút lên xuyên qua đỉnh đầu những người mắc bệnh tâm thần mất ngủ nhìn trăng. Những người mắc bệnh tâm thần mất ngủ nhìn trăng mở cửa và bước ra khỏi nhà. Họ cùng bài hát kia đi mãi, đi mãi, và đi mãi, về nơi không có những Ví Dụ bao giờ.

                                                                                           Làng chùa, một đêm trăng,1992.

Cơn mê

Tặng John Baca, cựu binh Mỹ trong chiến tranh Việt Nam

Con chó liếm mãi, liếm mãi lên ngực anh

Lưỡi nó như ngọn lửa nhỏ mang cái ấm của hơi nước

Sự dịu dàng của chó làm anh bật khóc

Tiếng súng bắn ra từ đầu cơn mê

Cuối cơn mê là Cửu Long Giang

Những người dân chài quấn khăn rằn thả lưới

Hoàng hôn xõa đôi cánh vàng khe khẽ xuống dòng sông

Những viên đạn - bầy chuột cống trụi lông

Chạy rúc vào những ngôi nhà lá dừa

Cắn tung những tấm lưới phơi trên bãi

John baca sằng sặc

Bóp trong tay những con chuột răng vàng ám khói

Những con chuột trụi lông trơn tuột

Trườn qua kẽ tay run rẩy của anh

John baca tắt lặng

John baca đã bóp cò hai mươi năm về trước

Đạn vẫn bay đến bây giờ

Con chó liếm mãi, liếm mãi,

Liếm mãi, liếm mãi, liếm mãi…

Hai con hải cẩu

Họ là Hu-li-ô và Các-men

Hay là Hô-sê và Ma-ghết-ta

Họ từ Ê-ti-ô-pi hay từ Tan-da-nia

Hay từ Công-gô hay từ đâu đến

Trên bờ biển đêm trăng

Họ nằm xoãi bên nhau

Như hai con hải cẩu hiền lành

Bị sóng đánh dạt lên bờ

Nằm tựa vào nhau mệt mỏi

Màu da đen của họ ánh lên trong đêm trăng

Họ không nói gì

Nằm bên nhau im lặng

Có phải họ đang nghe tiếng biển đêm rền rĩ

Hay họ mải hôn nhau

Hay họ khóc thầm

Bụi nước biển tung lên phủ kín người họ

Hai con hải cẩu ướt át

Như đang hạnh phúc

Như đang khổ đau

Họ có còn thức không

Hay đã ngủ thiếp rồi

Sau chặng bơi dài trên biển

Sóng vẫn lớp lớp đổ trắng lên bờ

Biển đang gọi họ về với biển

Hay đang đuổi họ đi

Đêm trăng bờ biển Cuba, 1988

Ám Ảnh

Tấm mạng nhện giăng nơi cửa sổ phòng tôi không có mưu mô độc ác gì

Mỏng như hơi thở con tôi phả vào mặt kính

Nó dịu dàng đỡ những giọt sương đêm

Như tấm võng của bà mẹ đỡ đứa con

Ru êm ái trong ban mai màu ngọc

Nhưng đời tôi phải chăng đã gặp những lọc lừa

Nên tôi sợ và tôi nghi ngờ

Rằng ý nghĩa tôi sẽ mắc vào tơ nhện

Con nhện già lao ra từ một khe cửa sổ

Vồ lấy ý nghĩ của tôi

Phủ lên đó một lớp nhựa độc màu trắng

Như người ta phết bơ lên lát bánh mỳ

Khi ý nghĩ của tôi tê cứng

Nó sẽ ăn ngon lành

Như kẻ ăn mày ăn lát bánh mỳ phết bơ béo ngậy

Vừa ăn nó vừa gãi những cái chân dài lên từng sợi tơ mảnh

Như thằng du côn vừa uống rượu vừa gẩy đàn

Sự nghi ngờ đã lây lan, sự căm thù đã lây lan

Nhưng mãi mãi tấm mạng nhện kia không có mưu mô độc ác gì

Mỏng như hơi thở của con tôi phả vào mặt kính

Tháng tư năm 1991

Con gái ơi

          Cho con gái Tuyết Ngân

Con mặc chiếc váy mỏng như khâu bằng những tấm hoa tầm xuân

Con đi đôi giày nhỏ như làm bằng hai chiếc kén tằm vàng

Trên con đường trước nhà ta đầy đá

Con chạy ra đón cha

Hai bên đường những cánh bướm còn non

Bay như dính vào không gian

Đó là chim bồ câu tí hon

Trong miền riêng của con trong trắng

Niềm xúc động trong cha dâng lên đến tận cùng

Làm buốt chân tóc trên đỉnh đầu cha

Những sợi tóc tơ con ròng ròng từng sợi nước

Mát rượi chảy chàn từng ống xương cha

Con gái của cha ơi

Cha nghe thấy có tiếng cười lạ

Cha nghe thấy có tiếng người lạ

Dẫu không gọi tên con cũng không gọi tên cha

Mà sao cha sợ run lên

Cha mở đời cha như mở một tấm lót

Bọc lấy con và bế con lên

Chỉ như thế cha mới có thể nhắm đôi mắt lại

Hôn dịu dàng lên mái tóc con

Chỉ như thế chiều nay con mới không òa khóc

Bầy chó của tôi

Làng quê ơi, bao năm xa cách

Đêm nay ta trở lại làng

Trời sắp bão oi nồng cơn sốt

Bên ngọn đèn hạt đỗ

Tôi ngồi nghe

Tiếng chó khuya sủa chớp cuối chân trời

Bao năm rồi

Tôi lớn lên trong ngõ của tôi

Đã bao năm

Cứ đên xuống

Bầy chó ngửa mặt lên trời

Sủa cay đắng, thảm sầu, man rợ

Bầy chó ơi, sủa vào đâu

Sủa vào trăng?

Sủa vào ngọn đèn dầu?

Hay sợ đêm mà sủa vào bóng tối

Hay sợ nhau mà sủa vào nhau

Bầy chó gầy, bẩn thỉu, ốm đau

Ngày lùng sục kiếm ăn

Liếm cả vào dao sắc ngọt

Lưỡi bị cứa máu trào ra ở đó

Con đến sau lại liếm máu bầy mình

Chó ơi, đừng sủa nữa

Gió đêm thành gió dại rồi

Ai ném vầng trăng ra khỏi sự bình yên

Lao rồ dại trong mây trời xứ mẹ

Trong ngõ nhỏ đêm nay

Tôi nghe chó sủa

Tôi thổi tắt đèn

Chó sủa vào tôi.

1989

Cánh buồm

Thị xã hỡi, đêm mất điện

Bóng tối đổ xuống như tóc người đàn bà góa bụa

Trong bóng tối

Mặt người nhòa vào mặt cây

Nhòa vào mặt con mèo

Nhòa vào mặt bàn, mặt ghế

Bóng tối miên man xóa đi tất cả

Những gì tôi quen nhìn

Tôi tìm em

Em héo quắt và đắng cay

Em bới tìm chi trong mái tóc dày

Nơi có nhiều sợi bạc.

Thị xã hỡi, đêm mất điện

Có ai đó kêu lên

Có ai đó cười sằng sặc

Có kẻ lấy đêm che nửa phần suồng sã

Nửa phần kia làm đom đóm lập lòe.

Không ai nhìn rõ ai

Tôi cũng không nhìn rõ tôi

Chỉ tiếng nói nổi lên như từng chùm tăm cá

Ai ném xuống cuối trời một vầng trăng cuối tháng

Ôi chiếc lưỡi câu mơ mộng

Nửa đời tôi chót cắn câu

Trong tiếng thở dài như dòng sông cạn

Trong tiếng ho như con đường xóc

Tôi đi tìm em

Em nằm nghiêng trong đêm

Như con thuyền cô đơn nép mình bên bến cát

Tôi cởi áo mình ra căng một cánh buồm.

Thị xã Hà Đông, 1992

Trong quán rượu rắn

                           Tặng D.K.M

Những con rắn được thủy táng trong rượu

Linh hồn chúng bò qua miệng bình cuộn khoanh đáy chén

Bò tiếp đi… bò tiếp đi qua đôi môi bạc trắng

Có một kẻ say gào lên những khúc bụi bờ

Một chóp mũ và một đôi giày vải

Mắt ngơ ngơ loang mãi đến chân trời

Nhóm u uất trong những vòm tháp cổ

Người suốt đời hoảng sợ với hư vô

Như đá vỡ, như vật vờ lau chết

Thơ âm âm, thơ thon thót giật mình

Kinh hãi chảy điên cuồng như lửa liếm

Ngửa mặt cười trong tiếng khóc mộng du

Bò nữa đi… bò nữa đi hỡi những linh hồn rắn

Lọc độc từng tia phun chói trong bình

Người không uống rượu mà uống từng ký ức

Mạch máu căng lên những vệt rắn bò

Đêm vĩ đại chôn vùi trong quán nhỏ

Rừng mang mang gọi từng khúc thu vàng

Rượu câm lặng chở những linh hồn rắn

Có một kẻ say hát lên bằng lọc độc trong mình

Thị xã Hà Đông, tháng hai năm 1992

Bầy kiến qua bàn tiệc

Những bánh xe no nê lăn vào giấc ngủ

Mang theo tiếng cười, tiếng khóc và cái chết của rượu

Mang theo những bàn tay đàn ông

Bò ngược đùi đàn bà như từng chùm chân dán

Chỉ còn trên bàn tiệc

Bát đĩa, cốc chén

Và những cái chai cạn khô

Cùng cơn gió lốc quạt trần

Rền rĩ nỗi buồn đồ vật

Bầy kiến đen đi qua bàn tiệc

Như lang thang qua bãi chiến trường

Đầy mảnh thịt của gia súc

Đầy xác chết của rau thơm

Quả ớt đỏ như lá cờ rách nát

Bầy kiến ôm lên đắng cay nhòa mắt

Bò qua da

Bò qua xương

Trong rền rĩ cơn lốc quạt

Chiếc bóng điện 1000 oát - vầng mặt trời giả dối

Lặn xuống từ công-tắc màu đen

Con gió lốc quạt trần từ từ chết

Xòe ba xương sắt đen xì

Chỉ còn bầy kiến đen

Đắng cay nhòa mắt

Dìu nhau về thăm thẳm những hang sâu

1991

Trên đại lộ

Những người đàn bà vác dậm đi thành một hàng dọc về phía bên phải sát mép đại lộ

Người họ bọc kín bởi những lớp vải nâu và đen

Chỉ đôi tay, đôi chân và đôi mắt lộ ra

Nhưng tất cả cùng một màu như thế

Những chiếc dậm đan bằng tre trên vai họ như vầng trăng khuyết vớt từ bùn lên

Những cái giỏ bên hông như những cái đầu trọc lắc lư theo nhịp bước

Bóng họ đổ xuống đường thành những vũng đen

Họ lặng lẽ đi như đội quân thất trận

Cán dậm chúi xuống mặt đường - Những nòng súng gỗ hết đạn

Những tấm áo rách sặc mùi bùn phơi trong lòng dậm như cờ ngày việc làng giã đám

Vảy cá bám trên áo họ lấp lánh những tấm huân chương

Họ chẳng cần tung hô, cũng chẳng đợi đón chào

Như mây trước cơn giông trôi nặng nề, oi bức

Những người đàn bà vác dậm đi thành một hàng dọc về phía bên phải sát mép đại lộ

Họ đến từ đâu và sẽ đi đâu

Với mùi tanh của ốc tỏa quanh người

                                                                       Đại lộ Nguyễn Trãi,1991

Câu hỏi cuối ngày

Tôi tựa lưng vào bức tường xám mốc

Đợi chuyến xe tan tầm

Đó là khoảng thời gian tôi đói nhất và buồn nhất trong ngày

Phía bên kia đường tôi đợi

Những chiếc lá tôi không biết tên

Phủ đầy bụi

Những chiếc lá dịu dàng rụng xuống

Cơn mưa buổi chiều vàng thẳm dâng lên

Trong cơn mơ đói và buồn

Các cô gái đẹp mặc váy cưỡi xe máy phóng qua

Như dao sắc phất vào tôi tứa máu

Tôi nấc lên một câu hỏi như người sặc khói

Rằng nếu tôi lấy họ

Tôi sẽ ngủ với họ thế nào

Và chuyến xe tan tầm lại đến

Ọp ẹp và bẩn thỉu như chiếc lồng vịt khổng lồ

Tôi vội vã bước vào trong đó

Các cô gái buôn chuyến đang ngoẹo đầu ngủ

Tóc tai quấn áo sặc mùi cá khô

Giấc mơ sẽ thế nào trong giấc ngủ thế kia

Và lòng tôi nhói một câu hỏi

Rằng nếu tôi lấy họ

Tôi sẽ ngủ với họ như thế nào.

                                   Quán sứ - Hà Đông, 1991

Thời gian

Tôi ngồi bế con gái tôi

Cả hai cùng ốm

Trò chuyện với nhau bằng những cơn ho

Tiếng bẻ củi vang lên

Ngọn lửa gần gũi và linh thiêng cựa mình thức dậy

Có bước chân vô hình đang đi quanh đống lửa

Làm những làn tro ấm khẽ bay lên

Xa hơn nữa… một mùa thu thắm đỏ

Con rắn nâu bò qua vườn trên lớp lá vàng cong

Xa hơn nữa… tôi khóc cùng mùa hạ

Khi thấy có một tôi đâu đó quanh vườn

Xa hơn nữa… và, xa hơn nữa

Là nơi tôi ngồi trước lửa

Một cơn sốt ngồi ôm một cơn sốt

Những tiếng ho bình đẳng vỡ làm đôi

Âm nhạc

Những chiếc kèn bụi bặm và méo mó là của con

Những chiếc trống da mặt đã bơ phờ là của con

Những chiếc nhị còng lưng từ năm một tuổi là của con

Tất cả dâng lên thẳm xa, mê đắm

Mẹ ơi, con nhìn thấy bà nội con sau khói mỉm cười

Cỗ xe tang trôi mãi vào cơn mê

Những con rồng gỗ vảy vàng bay lên trong tiếng kèn, tiếng trống

Con nhón gót, cỏ may biền biệt trắng

Có ai khẽ khàng bế mãi con lên

Con muốn lẩn vào khăn áo đám ma quê

Con muốn đắp lên cơn ho của con tàn hương thơm và ấm

Con nhìn thấy bà nội mặc áo tơ tằm ngồi giữa ngàn ngọn nến

Bà rót một bình nước mưa trong để đợi con về

Chiếc xe tang rực rỡ - cái đồ chơi của con

Con đang mê mải chơi, mẹ có nghe thấy không, con đang cười khúc khích

Nỗi cô đơn và con là hai đứa trẻ chán mọi trò dụ dỗ

Chúng con đuổi nhau dưới vòm cong của cỗ xe tang

Chúng con bay theo những lá cờ đuôi nheo và những lá phướn

Về gò đất cuối làng ta trong tiếng hát cầu hôn

Nơi con sẽ mặc áo lụa vàng ngủ trên một lá trầu cay thơm ngát

Nhưng nơi ấy chẳng bao giờ mẹ rửa mặt được cho con

Con yêu những chiếc kèn, những chiếc trống và những chiếc nhị kia thổn thức

Tất cả cũng yêu con buồn bã, lo âu

Giai điệu cuối cùng của tình yêu này ngân lên và khẽ khàng đặt con vào mặt đất

Rồi dắt con theo con đường hoa cỏ may nở trắng

Trở về nhà mẹ rửa mặt cho con

Cuối đông, 1991

Tha phương

Xa

Xa ngơ ngác con đường

Người đi, người đi, người đi.

Vừa bước vừa vấp

Ta khóc trong cỏ gai

Ta khóc trong rơm rạ

Ta khóc thành rêu.

Xa

Xa nhoi nhói con đường

Ai sẽ gọi người, ai sẽ dắt người, ai sẽ thay áo cho người

Ta đau như dễ đứt

Ta buồn như chó ốm.

Quê hương

Khuất khuất sau mây

Quê hương âm âm trong gió

Ta không thể dâng tay gạt hết mưa chiều

Để nhìn cho tỏ mặt.

Chỉ mùi khói phân trâu khô bên đường bén lửa

Ngăn ngắt đằng vào giấc ngủ kẻ tha phương.

1992

Bài hát về cố hương

                       Kính dâng làng Chùa của tôi

Tôi hát bài hát về cố hương tôi

Khi tất cả đã ngủ say

Dưới những vì sao ướt át

Và những ngọn gió hoang mê dại tìm về

Đâu đây có tiếng nói mê đàn ông bên mái tóc đàn bà

Đâu đây thơm mùi sữa bà mẹ khe khẽ tràn vào đêm

Đâu đây những bầu vú con gái tuổi mười lăm như những mầm cây đang nhoi lên khỏi đất

Và đâu đây tiếng ho người già khúc khắc

Như những trái cây chín mê ngủ tuột khỏi cành rơi xuống

Góc vườn khuya cỏ thức một mình

Tôi hát bài hát về cố hương tôi

Trong ánh sáng đèn dầu

Ngọn đèn đó ông bà tôi để lại

Đẹp và buồn hơn tất cả những ngọn đèn

Thuở tôi vừa sinh ra

Mẹ đã đặt ngọn đèn trước mặt tôi

Để tôi nhìn mặt đèn mà biết buồn, biết yêu và biết khóc

Tôi hát bài hát về cố hương tôi

Bằng khúc ruột tôi đã chôn ở đó

Nó không tiêu tan

Nó thành con giun đất

Bò âm thầm dưới vại nước, bờ ao

Bò quằn quại qua khu mồ dòng họ

Bò qua bãi tha ma người làng chết đói

Đất đùn lên máu chảy dòng dòng

Tôi hát, tôi hát bài ca về cố hương tôi

Trong những chiếc tiểu sành đang xếp bên lò gốm

Một mai đây tôi sẽ nằm trong đó

Kiếp này tôi là người

Kiếp sau phải là vật

Tôi xin ở kiếp sau là một con chó nhỏ

Để canh giữ nỗi buồn – báu vật cố hương tôi./.

1991

Mục lục                                                    Trang

1- Sông đáy                                                7

2- Ban mai                                                  9

3- Tiếng cười                                               10

4- Cái đẹp                                                   12

5- Xô-nát hoàng hôn biển                           13

6- Tháng mười                                            16

7- Một bài hát tình yêu của làng Chùa       17

8- Chuyển động                                          19

9- Những ngôi sao                                      21

10- Mười một khúc cảm                    23

11- Những ví dụ                                         36

12- Cơn mê                                       39

13-  Hai con hải cẩu                                    40

14- Ám ảnh                                       42

15- Con gái ơi                                             43

16- Bầy chó của tôi                                    45

17- Cánh buồm                                           46

18- Trong quán rượu rắn                            49

19- Bầy kiến qua bàn tiệc                           50

20- Trên đại lộ                                            52

21- Câu hỏi cuối ngày                                53

22- Thời gian                                              55     

23- Âm nhạc                                               56

24- Tha phương                                          58

25- Bài hát về cố hương                    59