THÀNH AN THỔ - AN SƠN

 THÀNH AN THỔ

Quê hương tôi cũng một thời lộng lẫy

Nhộn nhịp ngựa xe phủ lỵ, chợ Thành

Thành An Thổ là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa tỉnh Phú Yên, được xây dựng từ 1832 đến 1836 trên diện tích 0,9 Ha tọa lạc tại thôn An Thổ, xã An Dân, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên, thành có 4 cửa : Tiền, hậu, tả, hữu, cửa tiền nhìn ra hướng Bắc

Là phủ đường của phủ Tuy An từ 1899 đến 1945 ( có tài liệu ghi đến 1939 ) .

Thời ấy bên trái thành có trường tiểu học gọi là trường Phủ, nhà văn Võ Hồng đã học tiểu học nơi đây, có bạn học nhà ở gần trường, sau này ra học chung ở Hà Nội và đi vào truyện Hoài Cố nhân của ông với tên Hoàng Gia Lý, xa vài trăm mét phía phải có chợ phiên là chợ Thành, chợ họp vào các ngày 4, 9, 14, 19, 24, 29 âm lịch trong tháng .

Nhà nội và ngoại tôi ở thôn Bình Chính, cách thành tầm tiếng hú trong không gian . Thôn Bình Chính giáp với thôn An Thổ, được giáp ranh bằng sông Cửa Tả, có cầu tre vào mùa nắng và đò ngang vào mùa mưa lụt .

Sau năm 1975 phủ đường cũ được dùng làm nơi làm việc của ban chủ nhiệm và bộ máy gián tiếp HTX nông nghiệp .

Thế là sau một thời gian chiến tranh leo thang, làng xóm hiu quạnh, phủ đường cũng chịu chung số phận nước cạn bèo chấm đất . Nay chủ nhiệm vào ngồi ghế của quan tri phủ quản lý nền sản xuất nông nghiệp . Cái lẽ vô thường vốn thế, và cũng từ đó ta mới hiểu hơn người xưa rất thâm thúy đúc kết : Kỳ đà cha cắc ké, cắt ké mẹ kỳ nhông, kỳ nhông ông kỳ đà.

Dù sao trong không khí hòa bình và thành xưa có người thường trực tăng thêm sinh khí cho quê hương nên người ta nói vui thành An Thổ đang thời kỳ phục hưng . Nhưng nhìn chung bức tranh đời sống nông dân, nông thôn thời kỳ này có những cảm nhận thành lời khác nhau , người xã viên than câu cửa miệng : Hợp tác hợp te ... Giới văn nghệ sĩ viết " Cây lúa non vui mùa hợp tác ... " ( Tố Hải ) .

Đến năm 2005 thành xưa được bộ Văn hóa xếp hạng di tích khảo cổ cấp quốc gia để suy tôn sự kiện Tổng bí thư Trần Phú đã được sinh ra tại nơi này vào ngày 1/5/1904 trong thời gian thân phụ ông là Trần Văn Phổ làm chức Giáo thụ Tuy An từ năm 1901 đến 1906 . Nhiều hạng mục được trùng tu, phục chế và trưng bày nhiều tư liệu về cuộc đời TBT đã tạo dựng cho thành xưa diện mạo hoàn toàn mới, nhiều kênh truyền thông đưa tin và công ty du lịch vào cuộc quảng bá thành địa chỉ lớn . Câu ca dao địa phương cũng ra đời :

Tuy An núi lặng, mây ngừng

Nơi sinh Trần Phú, anh hùng Tú Phương

Như vậy thành An Thổ và phủ đường Tuy An đã qua 3 chặng thời gian .

Thú thực tôi chưa hiểu hết ẩn ý của câu đồng dao

Con cò bay lả, bay la

Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng

Nhưng tôi hiểu trên quê hương mình có 3 cánh cò từ cửa phủ bay ra

Xin mượn câu thơ của nhà thơ Nguyễn Kim Ngân cháu ngoại làng Bình Chính để tặng cho những người con An Dân tha hương, và cũng để kết thúc bài viết

Em bỏ miền quê ra phố ở

Có nhớ chiều Đông những cánh cò

T

• • 
    

    •