ĐẲNG CẤP VĂN THƠ ViỆT
Paul Nguyễn Hoàng Đức
Cuộc đời không cách gì thoát khỏi so sánh, sắp xếp, và trao thứ tự. Đơn giản nhất, khi ra chợ, người bán rau lẫn người bán thịt, đều xếp riêng từng loại rau hay thịt, để từ đó định giá riêng cho mỗi loại cao thấp khác nhau. Sự phân loại riêng biệt đó bắt đầu ngay từ nhà của mỗi nông dân. Người ta chọn hàng đẹp hơn đem ra chợ bán, cái kém hơn thì để nhà dùng, giống câu phương ngôn của người Việt “tốt đẹp phô ra, xấu xa đậy lại”. Trong lớp học, thầy cô cũng phân loại để xem em nào cần phát huy, em nào cần nâng đỡ.
Không có phân biệt thì không có sắp đặt từ thấp đến cao! Và nếu không có sắp đặt thì không có trật tự! Không trật tự sẽ hỗn loạn, và trong một cơ thể sống nó bị coi là điên. Đó chính là tư tưởng của triết gia Aristote. Còn người Việt nói, đó là loại người nôm na mách qué, dở ông dở thằng, hay hâm hấp cám lợn.
Kiến trúc là môn nghệ thuật đầu tiên của loài người, vì ở quan trọng đầu tiên. Nó luôn luôn phải phân biệt từ móng đến mái, tức là từ thấp đến cao. Trong tật tự lập trình của bất kể việc gì từ xã hội đến khoa học người ta đều phải phân biệt và sắp đặt. Một đội quân cần ai đi trước ai đi sau, ai tổ trưởng ai tổ phó; một giàn nhạc cần vị trí ở từng bè, một gánh xiếc khi chồng lên nhau – ai to đứng dưới, ai nhỏ đứng trên, và một đoàn rước thì trẻ con đi đầu vua chúa ra sau. Một phác thảo hay chế tạo khoa học cũng vậy, chiếc máy bay được xác định động cơ là quan trọng nhất nên người ta làm nhiều động cơ cho một chiếc máy bay để đề phòng rủi ro mà không thể làm nhiểu cánh…
Một con người có tư duy trật tự sẽ không điên. Một người đàng hoàng thì luôn biết nhận chân kẻ cao người thấp, và như phương ngôn mà Chúa Jesus dạy “Cái gì của Chúa mang trả cho Chúa .Cái gì của Sê-da mang trả Sê-da”. Ở đời khi biết thuận mua vừa bán, nghĩa là người ta đã trả cho đồ vật giá trị đúng của chúng, như trong các phương ngôn mà người Việt cũng diễn tả “quí vật tầm quí nhân”, hay “y phục xứng kỳ đức”.
Từ đầu đến giờ chúng ta đặt nền tảng cho việc: dứt khoát con người phải biết so sánh và sắp đặt vạn vật trong trật tự, chúng ta cũng nên nhớ rằng: đây là đặc tính ưu việt vĩ đại nhất của vũ trụ càn khôn. Người khôn ngoan nên biết, tự đánh giá và định giá mình trong chủng loại hay đẳng cấp, còn kẻ vô minh thấp kém thì muốn hầm bà làng dùng dằng ăn gian muốn sự thấp kém của mình cũng ngang ngửa với thiên hạ.
Giờ quay mặt vào văn thơ Việt, chúng ta thấy gì?
Trong cuốn “Cộng Hòa” của Platon, tả rất kỹ cách đánh giá của triết gia Socrate rằng:
1- Cao nhất văn học là Hài kịch và Bi kịch.
2- Thấp nhất là loại thơ, tản văn chỉ diễn tả cảm xúc.
Tại sao? Hài kịch và bi kịch đều có nhân vật, nó thể hiện thứ văn học hóa cuộc đời, nhưng leo lên tột đỉnh có cao trào là “kịch tính”, ở đó các nhân vật cạnh tranh, thi đấu, cũng như đối thoại về tư tưởng.
(còn nữa)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét