CÓ MỘT BẠC LIÊU QUA NHỮNG VẦN THƠ - PHAN DUY

Như một kỷ niệm, như một lần ngồi lại để cảm nhận trong cơ hồ miên man 20 năm tái lập và có thể giá trị này là sẽ bị quên lãng...cơ bản vì kỷ nguyên mới không còn chỗ bắt đầu một xuất phát chậm. CÓ MỘT BẠC LIÊU QUA NHỮNG VẦN THƠ Những năm gần đây, phong trào hoạt động và sáng tác văn học nghệ thuật của Bạc Liêu có những chuyển biến rõ rệt. Dù lực lượng văn nghệ sĩ của chuyên ngành văn học vẫn còn khá khiêm tốn so với các tỉnh thành lân cận cũng như trong khu vực của Đồng bằng sông Cửu Long nhưng chất lượng tác phẩm đã có sự thay đổi ít nhiều qua những góc nhìn cũng như cách tiếp cận mới. Đến với Bạc Liêu. không chỉ có những bài ca vọng cổ mùi mẫn thấm đẫm cảm xúc mà còn có những vần thơ ngọt ngào da diết xuất phát từ những tâm hồn cháy bỏng với văn chương. Tuyển tập Thơ văn Bạc Liêu do Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Bạc Liêu ấn hành năm 2015 là một trong những minh chứng cụ thể để khái quát lại thành quả của các anh chị em văn nghệ sĩ tỉnh nhà. Thật vậy, thông qua việc khảo sát những tác phẩm thơ trong tuyển tập này, chúng ta có thể tin vào một tương lai gần về lĩnh vực văn học nói chung và thơ ca nói riêng sẽ còn nhiều tích cực hơn nữa. Hình ảnh của một Bạc Liêu đổi mới và tình yêu quê hương đã làm nên nét đẹp cho tiếng thơ vùng đất được mệnh danh là cái nôi của đờn ca tài tử Nam Bộ. Trước hết, hình ảnh Bạc Liêu đã được thể hiện và truyền tải qua những ý thơ, câu thơ nhẹ nhàng, đơn giản, không cầu kỳ hoa mỹ nhưng đủ phác họa lên một bức tranh quê hương thật sinh động. “Đường mới mở nở thêm nhiều hoa lá Cùng tuổi đời trải nghiệm ý sâu xa” (Hoài niệm những con đường – Khánh Bằng) Người ta bắt gặp ở đó những con đường mới, những gì mà Bạc Liêu đang thay đổi. Qua thời gian, quê hương miền biển mặn này đã khoác lên mình một diện mạo mới, bằng những công trình bằng khát khao vươn tới tương lai. “Không thể kể hết những con đường ta đã đi qua Đường về khu đô thi ven sông, đường vào khu địa ốc Đường nối chân trời xanh biển Nhà mát Nhịp sóng trào ru mãi khúc tình ca” (Hoài niệm những con đường - Khánh Bằng) Nợ quê hương bằng tình yêu sâu đậm nên từng giọt phù sa cứ mãi vun bồi. Nét đẹp cứ hiện ra bằng những vóc dáng tinh khôi, trong trẻo để lòng người cứ vấn vương, cứ nghe thành phố miệt biển thì thầm những tâm tình tươi trẻ. Nắng gió cỏ hoa như hòa vào nhau cho bức tranh quê thêm dạt dào cảm xúc. Niềm đắm say là được trải mình để hòa điệu với quê hương dù nơi đây có xa xôi cách trở. Mọi nét ưu tư rồi cũng thoáng qua để nhường lại những mùa thương đang chín mọng. Mang niềm tin để hiến dâng cho xứ sở, tin vào một ngày mai xán lạn mà mỗi con người như xuân chín một cánh hoa tươi tắn. Bạc Liêu ơi, lại một ngày phố trẻ Hồn nắng sớm có gì xôn xao thế Mà hoa thơm em cứ nở sáng bừng!” … “Mùa hoa trái Bạc Liêu mai nở rộ Có tôi về chia sẻ chút niềm tin” (Nắng Bạc Liêu - Lâm Tẻn Cuôi) Vẫn là cái nghĩa cái tình đi qua suốt một thời đạn bom khói lửa, sự keo sơn gắn bó của những tấm lòng dành cho một dải đất quê hương kiên cường bền bỉ. Để mỗi khi thắp đỏ nén nhang ta lại nghe nỗi niềm chực trào ra như muốn tìm về nguồn cội, tìm về với đồng đội mà bây giờ họ đã hóa thành tình thâm giữa hai miền bắc nam xa xôi cách trở. “Con biết rồi, sao cắc cớ hỏi cha Có phải để cha nhớ thời kháng chiến Có những binh đoàn vượt Trường Sơn nam tiến Có người Ninh Bình gá nghĩa Bạc Liêu” (Con hỏi cha – Thanh Chí) Bạc Liêu hiện lên trong ánh bình minh bằng hương lúa thoảng đưa, bằng sóng lúa mượt mà vỗ về trên những cánh đồng xanh thẳm. Bát ngát, mênh mông đã vẽ nên một Bạc Liêu với gam màu rực rỡ ấy. Đâu chỉ là những cánh đồng bao la sóng lúa, ta còn nghe cái vị mặn mòi của hương gió đi qua từng mùa muối trắng đã thành đặc trưng của Bạc Liêu. Muối mặn, mặn ở tình người sâu lắng, mặn ở vất vả gieo neo vẫn cho đời vị ngọt ngào trong mỗi lần nếm trải. “Hương lúa thơm gọi thức giọt bình minh Chao thành sóng vỗ về bên đê biển (Tiếng đờn bình minh – Phan Duy) “Đồng muối Kinh Tư tình diêm dân thắm đượm Muối của biển trời có vị mặn mồ hôi” (Nhớ lắm Long Điền Tây - Nguyễn Hồng) Là tiếng gọi mời thân thương và trìu mến, người ơi hãy về lại đây để thấy thêm ý tình người diêm dân xứ biển gửi gắm. Mỗi cánh đồng muối trắng tinh luôn ấp ôm vào lòng những giá trị đơn sơ mà mặn nồng ý nghĩa. “Về Bạc Liêu Rồi người sẽ thấy Những cánh đồng Ruộng muối Nước trong veo…” (Đẹp Bạc Liêu – Minh Hua) Và hiển nhiên, khi đến Bạc Liêu người ta không thể nào không nhắc tới bài ca độc đáo làm nên tên tuổi một thời hoàng kim của nghệ thuật sân khấu cải lương Nam Bộ. Để thấy rằng câu hát lời ca đã hòa quyện vào máu thịt, thấm đẫm vào tâm hồn người dân nơi đây. Đó còn là lời réo gọi những ai xa quê hãy kịp trở về. “Ai đi xa mà chẳng nhớ Bạc Liêu điệu lý câu hát Thấm tận hồn người viễn xứ Một câu vọng cổ - tình quê” (Đường biển – Mỹ Huyền) Câu vọng cổ đã làm nao lòng người nghệ sĩ nên mỗi nhịp cầu quê đều trở thành là nhịp cầu hò hẹn, cái nồng nàn say đắm luôn được hòa quyện vào tình yêu lứa đôi để nghe tâm hồn luôn phơi phới. Qua cầu hò hẹn lứa đôi Nghe câu vọng cổ xuống mùi chiều nay” (Cầu Quay – Mỹ Huyền) À ơi cánh võng đi vào thơ ca như một mô típ quen thuộc đối với những ai sinh ra và trưởng thành trên vùng đất phương nam này và ngay ở Bạc Liêu cũng thế. Những thứ ấy đã dưỡng nuôi tâm hồn họ qua năm qua tháng của cuộc đời. Để rồi ta lại gặp ở đó một miền nhớ rất đậm đà và yêu thương. “Hình như có tiếng ai vừa hát Võng đưa kẽo kẹt điệu ru hời Gió đùa hoa trắng thơm miền nhớ Nước cuộn hoa trôi – nỗi niềm rơi” (Dòng sông tuổi thơ – Nguyễn Linh) Mùa nhãn chín quê hương cũng vun đắp bao mến yêu vào tâm hồn để từ đó những vần thơ cứ nhẹ nhàng đón lấy mà trải mật. Hương vị thân thương gần gũi đã gắn bó với đất với người nơi này như một thông điệp ân tình mà tiếng thơ vẫn còn đọng lại. Tất cả những gì nổi bật của Bạc Liêu đều được thể hiện một mượt mà và sâu lắng. Ở đó có một Bạc Liêu nhộn nhịp và đầy màu sắc với lúa, với biển, với hương nhãn nồng say làm nao lòng người lữ khách. “Nghe như mùa nhãn đưa hương Như thoang thoảng biển mặn vương tóc mình” (Nhớ Bạc Liêu – Trần Xuân Linh) “Hương nhãn chín nao lòng người lữ khách Cá đầy khoang, con sóng cũng rộn ràng Hạt muối “vàng” óng ánh nắng chiều tan Đồng bát ngát trĩu bông mùa thu hoạch” (Bạc Liêu – thành phố trẻ - Nguyễn Kim Lý) Ai đánh rơi tiếng đờn khoan nhặt hay chỉ là một cái xuống xề câu vọng cổ ngọt ngào đã nhè nhẹ len vào tâm tư tình cảm của tình yêu đôi lứa. Cách trải nghiệm tinh tế mà đằm thắm đã làm nên một dấu ấn Bạc Liêu quyến luyến không nỡ dời chân. Như một lời hẹn hò chờ đợi, tiếng ngọt mềm trên đôi xinh tươi như nũng nĩu làm duyên đủ giữ mãi trong lòng người lữ khách. Đến với nơi này chỉ đơn giản nghe mưa nắng mà tâm tình gửi gắm ấy đã khắc sâu vào tâm hồn. “Mai anh về Bạc Liêu với em Nhặt câu vọng cổ rớt bên thềm Để tin có sóng dâng lên mắt Gió mát từ môi – mát xuống đêm” … “Anh hứa về Bạc Liêu nhớ nghen Chỉ nghe tiếng “dạ” đã thương liền Chỉ nghe mưa nắng mà lưu luyến Nghiêng cả tình sông nghiêng cả em!” (Mai anh về - Gió Phương Nam) Từng gam màu của hôm nay phải gánh lấy biết bao tấm lòng của quá khứ. Và đôi khi chúng ta lại thấy đâu đó những tiếng lòng day dứt mãi về một thời xa xưa ấy. “Vẫn thắt thỏm buồn vui trong ký ức Một nỗi niềm da diết mãi khôn nguôi” (Không thể nào quên - Song Nguyễn) Những công trình đóng góp cho quê hương cũng không nằm ngoài chủ đề thể hiện của anh chị em văn nghệ sĩ địa phương. Bằng xúc cảm yêu thương hòa vào ý tứ đã phần nào phác họa được diện mạo của Bạc Liêu hôm nay. Nét duyên của câu vọng cổ được khai thác qua nhiều khía cạnh nhưng đến Bạc Liêu, câu ca ấy lại mang vai trò khác hẳn. Đó là cái duyên thầm mà mỗi khi nghe chúng lại trở thành sợi tơ hồng buộc lấy chữ nợ chữ duyên cho tình yêu gắn bó. “Điện gió vươn mình giữa biển mênh mông Lòng lâng lâng ngập tràn niềm cảm xúc” (Nhớ quê hương – Nhật Nguyệt) “Cuộc đời vẫn thật vẫn thơ Để câu thương nhớ đến bờ an nhiên Anh như vấp nụ cười hiền Biết lòng đã hẹn về miền quê em” (Vọng cổ nhớ thương – Nguyễn Tú Nhã) Một trong những nét đa dạng và phong phú của thơ Bạc Liêu là sự xuất hiện nét thơ mang đặc trưng dân tộc. Người ta sẽ không nhầm lẫn ai được trong phần đông tác giả. Đặc trưng của dân tộc Khmer được điểm xuyết chính nét duyên của tác giả qua những suy nghĩ và ưu tư, tình cảm đối với người thân và gia đình. “Cha thấu hiểu nỗi lòng của đất Bên ly trà vầng trán cũng suy tư Tôi vẫn tha hương đời biền biệt Có ai về quê kịp Chol Chnam” (Nỗi nhớ tháng tư – Thạch Đờ Ni) Tình người chân chất, mộc mạc cũng tạo ra được nét riêng trong góc nhìn của người đọc. Dù ở thành thị, nhộn nhịp và xa hoa nhưng vẫn nhớ thương vẫn lưu luyến về những kỷ niệm xa xưa ở đồng quê, rừng thẳm. Những nơi đã vun đắp cái tình cho người gắn bó với nhau. “Nay về phố bần thần nghe điệu hát Nhớ nôn nao những bữa cởm rừng Với ba khía, ốc len, một thời đạm bạc Ngày chia tay, sao chân bước ngập ngừng” (Nhớ rừng xưa - Thanh Tâm) Rồi chợt dừng lại trước một câu Dạ cổ cứ ru lòng người dịu lại, là tiếng lòng thổn thức nhớ thương, tiếng của tình chồng nghĩa vợ dù trải qua bao thử thách vẫn trông về một tương lai xanh thắm, một tiếng buông nhịp lẫn vào song loan cho một điệu ca buồn. Để rồi ai một lần đến với Bạc Liêu cũng cảm thấy say sưa, nôn nao, và niềm luyến lưu níu lòng người khi cất bước. Không gian cùng cảnh sắc nơi này đã làm nên cái hồn cho thơ ca càng bay bổng và đi xa. “Chợt nghe em hát chiều nay “Đường dầu xa, ong bướm, xin đó đừng phụ nghĩa tào khang…” Yêu sao đời vẫn xanh như lá Lòng bỗng ngập ngừng…một tiếng song loan” (Song loan – Minh Toàn) “Nắng thưa để mắt nồng như rượu Xuân thì nét biếc một làn mây” Lá reo trong gió đời yên ấm Tôi đi trong nắng ấm mà say” (Xuân quê biển – Nguyễn Vũ) Lặng nhìn Bạc Liêu ngày từng ngày chuyển mình, khoác lên những sắc màu tươi mới, nào khác chi bức tranh tuyệt đẹp mà mỗi nghệ sĩ đã nén vào trong ấy biết bao là tâm tư tình cảm. Nó thôi thúc lòng người xa xứ, nó làm xao xuyến tâm tình lữ khách khi tìm về mảnh đất thân thương này. “Bạc Liêu ơi! Mỗi ngày thêm sắc mới Bức tranh tươi đẹp – giai điệu tình quê Vòng tay yêu thương hiền hòa tổ ấm Cánh chim xa đâu đó nhớ quay về…” (Miền đất yêu thương – Ngọc Yến) Nhìn chung, Bạc Liêu qua góc nhìn thơ ca của văn nghệ sĩ địa phương đã hiện lên với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau mà ở mỗi cách nhìn đều hội tụ về một điểm chung nhất. Đó là tình yêu quê hương xứ sở, chỉ có vậy mới làm nên được một góc trời lung linh nhiều màu sắc của Bạc Liêu . Dù vẫn còn hạn chế trong bút pháp thể hiện thí dụ như cách viết chưa mới, đôi lúc còn nghiêng về truyền thống, chưa tạo dấu ấn nổi bật làm điểm nhấn trong nghệ thuật sử dụng ngôn từ nhưng vẫn đầy đặn cảm xúc và yêu thương đối với quê hương mình. Thế hệ văn nghệ sĩ này sẽ góp phần để văn học địa phương ổn định và phát triển, là bước đệm cần thiết để cho những cây bút trẻ học hỏi, kế thừa và phát huy hơn nữa trong tương lai. Để người phương xa đến đây, đến với Bạc Liêu, một thành phố trẻ giàu tiềm năng và thân thiết luôn đọng lại trong họ những ân tình thắm đượm. “Về Bạc Liêu nơi anh chưa từng đến Có em rồi đất lạ hóa nên quen.” (Đất lạ người quen – Ngọc Yến) Xin mượn hai câu thơ trên của tác giả Huỳnh Ngọc Yến để kết thúc bài viết nhưng cái tình cái ý vẫn còn gửi gắm về một tương lai đầy khát vọng của thơ ca Bạc Liêu. Bạc Liêu, 04.2018 Dĩ Lang (PD)