TRƯỜNG CA NHÂN CHỨNG CỦA MỘT CÁI CHẾT -16 HẾT - NGUYỄN QUANG THIỀU (HÀ NỘI )

NHÂN CHỨNG CỦA MỘT CÁI CHẾT

KHÚC MƯỜI SÁU

Viết trong đêm mưa con gửi cho Người. Chưa bao giờ mưa nhiều đến thế. Có lẽ mưa kéo dài đến 100 năm. Và mấy trăm năm rồi không ai viết cho Người.

Trong những đêm gần sáng con thấy Người đi bên những đám mây hừng đông. Con không thể đến bên Người. Nhưng giọng con thì Người nghe thấy.

Trái đất giờ này quá suy nhược. Sự mệt mỏi bò lên đỉnh sợi tóc. Ngày già đi quá nhanh và đêm nào cũng lạnh thấu xương. Chúng con ngồi co ro trên Trái Đất trơ trụi và đang trôi mê sảng. Có ai đó trong chúng con cởi áo đốt lên đống lửa. Và ai đó cất tiếng khóc nguyện cầu. Tiếng hát loang đi như tiếng cổ xưa. Dọc những triền sông về thượng nguồn. Nơi bầy thú rừng lang thang đói khát và mệt mỏi.

Chúng con sinh ra và có lẽ nào tàn lụi. Ôi thế kỷ này răng hàm chúng con mệt mỏi rã rời. Một thế kỷ thực phẩm còn mệt mỏi hơn. Sao chúng con phải gánh theo cơn đói. Để suốt đời chúng con phải nấu nhừ ngũ cốc và chọc tiết súc vật.

Sao chúng con không là những đám mây, bay thanh thản mọi nẻo đường vũ trụ. Sao da thịt chúng con lại thế này. Thật không thể tin vào mắt mình được nữa. Sao mắt chúng con lại cứng dần và biến thành những viên sỏi. Tai chúng con ngứa ngáy mọc lên nấm độc. Lưỡi chúng con hóa thành đầu rắn. Và trái tim hóa trái cây dại đầy nhựa chát. Có phải đây là trò đùa hay sự trừng phạt của Người?

Đêm mỗi lúc lạnh thấu xương. Chúng con cởi áo nhóm lên ngọn lửa. Và chúng con không ai bảo ai cùng cất lên tiếng hát. Người nghe thấy chăng tiếng hát đầy sợ hãi. Đấy chính là lời cầu nguyện của chúng CON.

KHÚC MƯỜI BẢY

Không ai trong thị xã này đến bế đứa bé ấy lên. Sẽ không còn ai đá chân để đánh thức nó dậy. Nó sẽ ngủ một giấc ngủ dài hơn mọi lịch sử. Nó không bao giờ phải thức dậy để co ro trước cơn gió đầu đông. Nó sẽ ngủ mãi ở đó, trên hè đường như một hài đồng ngủ trên đóa hoa cương. Giấc mơ của nó sẽ còn mãi, giấc mơ về một ngọn lửa ấm.

Nước đã tràn đến nhanh hơn sự thức giấc của đứa bé. Hạnh phúc lớn nhất của nó bây giờ là đừng ai làm phiền nó. Đừng ai chất thêm lên cuộc đời nó gánh nặng của sự ghẻ lạnh và những lời lừa dối. Đừng ai nói gì và đừng ai làm gì, hãy để cho nó ngủ. Giấc ngủ này trút đi tất cả đói khát và u buồn của nó.

Đứa bé đã đến thị xã này và tất cả rác rưởi của thị xã đổ vào nó. Đêm đêm nó trở về hè đường dưới một gốc cây. Gối đầu trên chiếc bao tải nó ngủ. Và khi giấc ngủ đến là nó bắt đầu một đời sống ngập tràn giấc mơ. Nó đã hài lòng với đời sống này.

Và nước đã ngập mọi đường phố. Đứa bé bồng bềnh trong nước. Có những tiếng khóc bật lên trong bóng tối nham nhở. Xin đừng khóc, hãy thương nó lần cuối cùng, nó đang mơ, nó đang bay, xin đừng quấy rầy nó. Xin đừng dập tắt ngọn lửa nó vừa nhóm lên trong mơ. Nó chỉ có thể ấm áp trước ngọn lửa ấy.

Đứa bé ngủ trong nước, tay chân xoãi dài, và tóc nó đẹp làm sao. Mái tóc rập rờn như lá cây trong gió. Khối đá tảng quá nặng của đời sống này đè lên nó và tâm hồn trong sáng của nó, đã cho nó quyền đứng lên đầu hàng để được ban phép trước tiên. Và trong nước mặt nó nghiêng về phía chúng ta. Nó đang ngoái lại nhìn chúng ta và mỉm cười tạm biệt. Nụ cười ấy gần gũi với chúng ta làm sao. Chúng ta đã gặp nụ cười ấy trong giấc mơ hiếm hoi của mình ở những năm tháng tuyệt vọng. Và chúng ta nức nở trước nụ cười đó. Nức nở khôn nguôi dưới bầu trời mùa đông đầy mây xám nặng hơn những tấm bê tông. Và bây giờ chúng ta không khỏi ngạc nhiên gặp nụ cười kia trên môi đứa bé. Và bây giờ cỗ xe nước khổng lồ đưa thi thể đứa bé ra khỏi thị xã. Đứa bé sẽ đi một chuyến dài dọc sông ra biển. Đứa bé ra đi và đây là cuộc đưa tiễn đau đớn nhất và thánh thiện nhất trong tâm hồn chúng ta. Kìa sóng đang dựng lên những ngọn cờ và nước đang vỗ lên những tiếng trống. Một ngôi nhà vừa đổ giống như một người quỳ sụp làm lễ. Và cỗ xe nước khổng lồ cuồn cuộn đi qua.

KHÚC MƯỜI TÁM

Mang theo cả giấc ngủ, bầy chim rời khỏi khu vườn thị xã. Chúng cất lời tạm biệt thảm thiết trong đêm. Thị xã mênh mông như một đại dương. Tiếng đập cánh của bầy chim vọng rền rền mặt nước. Rồi những cái cây sụp đổ như trúng đạn. Cuộc chia li này đau đớn hơn mọi cuộc chia li.

Những tháng năm trú ngụ của bầy chim khu vườn luôn thoảng thốt. Bầy chim không lúc nào ngớt những lo âu phiền muộn dày vò. Chúng thường mê sảng và hét toáng trong đêm. Chúng gầy rộc vì mất ngủ và buổi sáng thường dậy muộn. Thay vào những tiếng hót ban mai là những tiếng ho đặc đờm cổ họng. Chúng đã gắng sức ở lại với khu vườn. Sự ra đi nào cũng làm chúng không chịu đựng nổi.

Nhưng đêm nay bầy chim phải ra đi. Mưa đè nặng đôi cánh chúng như trái núi. Tôi ngước nhìn bầy chim và nghe vang lên ký ức những mùa đông năm trước. Bầy chim ra đi, mùa di cư cánh vỗ ấm bầu trời. Có phải sự ra đi lần này là di cư từ sự sống đến cái chết. Hay là cuộc di cư từ mặt đất lên trời

Bầy chim bay từng vòng, từng vòng trên bầu trời thị xã. Chúng bay như tìm nơi hạ cánh, bay như một nghi lễ của từ biệt.

Tôi nhìn lên và gặp một ngôi sao xưa. Vẫn như thuở tôi sinh ra lặng lẽ sáng, nhưng giờ tôi thấy gần gũi hơn và tôi thấu hiểu.

Giờ tôi nghe tiếng đập cánh bầy chim mỗi lúc một nhẹ hơn. Chúng ra đi như các nàng tiên nữ. Tiếng chúng lúc này vang lên như tiếng tiêu, tiếng sáo. Và tôi thấy một đám rước vừa tấu nhạc vừa đi khỏi thị xã. Tiếng nhạc xa dần, xa dần rồi biến mất. Chỉ còn sự im lặng của nước trùm lên khắp thị xã này.

KHÚC MƯỜI CHÍN

Mưa vẫn rì rầm bay
Về những nơi bóng tối còn phủ đầy
Trong đáy sâu của nước
Chiếc xe bò yên nghỉ
Phía trên những đám cỏ bồng bềnh trôi
Con bò đã thoát khỏi ách xe
Nước đẩy nó ra quảng trường thị xã
Nơi có những ngọn đèn trong nước
Như con ngươi của người mù
Cố ngước lên tìm đường
Để thoát khỏi đám đông gào thét

Linh hồn con bò đã bay lên
Nhưng cặp sừng của nó quá nặng
Và người đánh xe
Chưa dứt cơn say
Rúc đầu vào thùng xe
Mơ con bò sinh ra một chú bê

Mưa vẫn rì rầm bay
Tất cả giờ rơi vào lặng câm và bóng tối
Và lúc này cây cầu hiện lên
Trong cái chết của thị xã
Cây cầu vụt lên như ánh sáng
Ánh sáng từ thị xã ra đi
Hay từ chốn xa xăm rọi về

Từ trong thị xã ngập nước
Họ đi lên cầu
Một người đàn ông và một người đàn bà
Cả hai không mảnh vải che thân
Như vừa sinh ra
Họ ướt át và run rẩy
Đến giữa cầu họ dừng bước và quay lại
Họ nhìn thị xã
Và hai mắt họ
Hai cửa sổ bị phá toang
Họ không chạy trốn cơn thịnh nộ của trời xanh
Họ chỉ đi lên cao hơn
Để nhìn rõ toàn bộ thị xã
Họ là những kẻ may mắn chăng?
Không! Họ chỉ là
những kẻ phải sống
Để chứng kiến cảnh này

Họ đứng lặng im
Trong ánh sáng một cây đèn
trên cầu còn sót lại

Mưa vẫn rì rầm bay trên đầu
Mang theo tiếng hát nguyện cầu
và nỗi sợ hãi của họ

Họ đứng lặng im
Nhớ về những giấc mơ
Trong những ngôi nhà đầy bụi
Và trên những con đường
Chạy ra ngoại ô
Đầy phân bò và đá
Nơi họ đã băng qua
Để khóc một mình trên cánh đồng
Liền với chân trời những đêm tối
Rồi vội vã trở về thị xã
Vào lúc rạng đông

Mưa rì rầm bay
Và mất dần về bóng tối phía xa
Một ngôi sao trên đầu
Vẫn lặng lẽ theo dõi họ
Và lúc này
Họ không còn khóc than
Không còn tuyệt vọng
Không còn dày vò
Về những năm tháng đã đi qua
Họ chỉ đang hình dung
Con đường sẽ dẫn họ trở về thị xã
Trong buổi bình minh
Của một ngày Chủ nhật.

Hà Đông – mùa đông 1998

( tranh dưới : Nghi lễ cắm hoa. Sơn dầu trên toan. Khổ 140 x 280cm. NQT )