CHÙM THƠ TRIỆU LAM CHÂU

CHÙM THƠ ĐOẠT GIẢI NHẤT TOÀN QUỐC CUỘC THI THƠ 
VỀ TÌNH HỮU NGHỊ VIỆT – NGA, NĂM (1999 – 2000)

(Kỷ niệm tròn ba năm 17/12/2013 – 17/12/2016 công bố bài viết này – Trân trọng mời bạn bè nào quan tâm, cùng đọc cho vui nhé. Triệu Lam Châu).

Lời tâm sự của Triệu Lam Châu:
Năm 2000 Nhà nước ta kỷ niệm năm mươi năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Liên bang Nga (1950 – 2000). Nhân sự kiện này Trung ương Hội hữu nghị Việt Nam – Liên bang Nga và Trung tâm văn hoá Ngôn ngữ Đông – Tây phối hợp tổ chức Cuộc thi thơ về tình hữu nghị Việt – Nga.
Thật vinh dự Triệu Lam Châu tôi đã đoạt giải nhất trong cuộc thi thơ sang trọng ấy, với chùm thơ Một mình lên hang núi đêm trăng (Gồm sáu bài thơ).
Hôm nay tôi xin trân trọng gửi đến bạn đọc yêu quý ba bài trong chùm thơ dự thi ấy của tôi. Kính mong sự đồng cảm của bạn đọc gần xa…

Triệu Lam Châu

MỘT MÌNH LÊN HANG NÚI ĐÊM TRĂNG
(Kính viếng hương hồn thi hào Puskin, nhân sinh nhật của Người, 6-6-1799)

Một mình lên hang núi đêm trăng
Nghe lại tiếng gió trầm buổi ấy
Nghe lại giọng suối ngàn nóng chảy
Như năm nào Người đến nơi đây…

Người đến tinh khôi trong lời giảng của thầy
Một chất Nga nồng nàn lắng đọng
Một cánh chim tự do cồn lên như sóng
Ôi những ngày sơ tán núi hang sâu (1)

Bên những ngọn đèn dầu
Có giọt trăng ngời gửi từ nước Nga xa thẳm
Một chút gió Xibia sâu lắng
Một chút thu vàng nồng đượm nước Nga xưa

Chút tuyết nhẹ đầu mùa Xanh Pêtécbua
Chút gió thẳm hoang sơ miền Capcat
Những cô gái Nga sớm mai đi kín nước
Tiếng ca nồng trong trẻo bến bờ xa…

Bấy năm ròng trên núi Khau Mi-à
Giọt trăng hồn Người âm ỉ sáng
Thấm đẫm tiếng lượn sli năm tháng (2)
Của núi đồi Dân Chủ, Đức Long đây

Một mình lên hang núi đêm nay
Nghe tiếng vọng lòng sâu của đá
Những tiếng diệu huyền chẳng bao giờ cũ
Như nỗi niềm Nga lai láng ánh trăng ngân…
Cao Bằng 1999
(1) Những năm kháng chiến chống Mỹ, ở miền Bắc tất cả các trường học đều sơ tán về vùng hẻo lánh ở rừng núi và hang sâu, để tránh bom đạn của giặc
(2) Lượn sli: Dân ca dân tộc Tày.

PUSKIN TRÊN NÚI NHẠN ĐÊM TRĂNG

Tấm áo dạ nâu còn thơm nắng thu Nga
Người lặng lẽ bên trời Nhạn Tháp
Gió biển đêm thổi về dào dạt
Tán lá rừng nghiêng ánh trăng ngân

Gió nhẹ vờn lên mái tóc xoăn
Vầng trán Người lồng lộng
Thoáng nghe điệu bài chòi xao động (1)
Ngỡ bản tình ca Cápcadơ

Mắt sáng lên, xúc cảm vô bờ
Nghe run rẩy, chập chờn én liệng
Hiện dần lên trên trang giấy trắng: 
Lá phong vàng, tuyết đọng nước Nga xưa…

Và quả thật bất ngờ
Niềm ấp ủ tháng ngày đằng đẵng
“Bức thư tình Tanhia cháy bỏng” (2)
Bỗng vẹn tròn bên trăng núi chơi vơi

Sóng rì rào nhạc biển bồi hồi
Nửa vầng trăng trên trời ngời ngợi
Còn nửa vầng trăng kia trong tay Người bổi hổi
Những dòng thơ lấp loáng chiêm bao 

Đêm ảo huyền bởi những chòm sao
Đậu nhẹ nhàng xuống trang giấy lạ
Hương táo mùa thu Nga êm ả
Quyện hương xoài đượm gió phương nam

Điệu bài chòi, trăng núi, Tháp Chàm
Sáng trong trái tim Người buổi ấy
Hồn thơ Nga xa xăm lộng lẫy
Nỗi niềm thân thiết của lòng ta.
Tuy Hoà 1992

(1) Bài chòi: Làn điệu dân ca ở nam Trung Bộ
 (2) Một chương trong tiểu thuyết thơ Epghenhi Ônheghin của A. Puskin 

TÂM SỰ CỦA TÁC GIẢ TRIỆU LAM CHÂU:
Puskin, thi hào vĩ đại của nước Nga và thế giới. Từ thời còn học ở trường phổ thông cấp 3, tôi đã yêu thơ ông qua các bản dịch thơ tuyệt vời của nhà thơ Thuý Toàn. Rồi sau đó tôi được đi du học ở nước Nga Xô Viết (1970 – 1976), đọc được nguyên bản tiếng Nga thơ Puskin, tôi lại càng thêm ngưỡng mộ thơ ông.
Puskin có tiểu thuyết thơ Epghenhi Ônheghin, trong đó có một chương hay nhất nói về “Bức thư tình Tanhia cháy bỏng”.
Tôi rất yêu đồi Nhạn Tháp ở Tuy Hoà, Phú Yên. Kể từ năm 1990, Đêm hội thơ xuân rằm tháng giêng hàng năm được tổ chức trên núi, thì ngọn núi này liền trở thành một vầng thơ trong tâm hồn tôi.
Với bút pháp giao thoa văn hoá, tôi muốn dựng lên một huyền thoại mới: Những vần thơ say đắm nhất về bức thư tình Tanhia, đã được Puskin sáng tác trên núi Nhạn ở Tuy Hoà vào một đêm trăng lộng lẫy:

…Đêm ảo huyền bởi những chòm sao
Đậu nhẹ nhàng xuống trang giấy lạ
Hương táo mùa thu Nga êm ả
Quyện hương xoài đượm gió phương Nam… 

Cảnh trí, hương sắc và điệu bài chòi của một vùng nhiệt đới phương nam, đã góp một phần nhỏ của mình với tâm hồn Puskin, để hình thành nên kiệt tác văn chương. Cứ hãy nghĩ như vậy mà tự hào, mà thêm yêu quý Puskin vĩ đại. Nào có sao đâu!

MÁCH BẢO ÊXÊNHIN

Các cô gái làng
Đã tụ tập nhà bên kia suối
Cất tiếng hát vọng sang mời gọi
Dự cuộc vui sli lượn đêm trăng (1)

Bên này chúng tôi cùng Êxênhin (2)
Lòng dạ cứ rối bời… hồi hộp
Bên nữ đã mời – không chối được
Nhưng Êxênhin… biết tính sao đây?

Anh là khách của bản tôi đêm nay
Nên các cô mới hát
Khách đến đây, không thể nào thoái thác
Cuộc lượn sli – tục lệ ngàn đời

Ừ, nhưng mà… bí quá trời ơi
Ngọn núi Khau Mi-à giục các cô gái hát
Suối Khau Cưa như hờn như trách
Bởi bên này vẫn im lặng mông lung…

“… Hoạ mi chê làng, nên không lên tiếng hát
Ánh trăng suông rười rượi lòng buồn…”

Nào… thế này nhé, Êxênhin
Anh cứ hát những lời Nga đẹp nhất
Tôi sẽ dịch theo bằng sli lượn
Hẳn gái bản tôi sẽ… ưng ngay…

Nà Pẳng, Cao Bằng 1992

(1) Sli lượn: Làn điệu dân ca trữ tình dân tộc Tày
(2) X. Êxênhin (1895 – 1925): Nhà thơ lớn của đồng
quê nước Nga

TÂM SỰ CỦA TÁC GIẢ TRIỆU LAM CHÂU:

Từ năm 1984 tôi luôn trăn trở làm sao cho thơ mình vừa dân tộc lại vừa hiện đại. Mãi đến năm 1992 tôi mới tìm ra lối đi riêng cho thơ mình: Bằng tưởng tượng, tôi cho những nhân vật văn hoá Nga vĩ đại lên thăm Cao Bằng quê tôi. Rồi từ tâm hồn riêng của mình, mỗi vị ấy sẽ suy tư về những nét độc đáo của văn hoá Tày Cao Bằng. Nếu làm thành công theo hướng đó, bài thơ vừa có chất Tày vừa có chất Nga. Tôi gọi đó là bút pháp giao thoa văn hoá.
Êxênhin là nhà thơ lớn của đồng quê nước Nga. Thơ ông thể hiện rất sinh động mảng hiện thực và tâm hồn dân dã bình dị và hết sức nhân hậu của đồng quê nước Nga. Ông được mênh danh là ca sĩ trứ danh về thiên nhiên huyền diệu và tâm hồn quê kiểng long lanh ánh bạch dương hay rực lá phong vàng của nước Nga tự thuở nào… Với phẩm chất tâm hồn như vậy, khi đến thăm Cao Bằng, hẳn Êxênhin sẽ hăm hở thâm nhập thực tế vào các bản làng trên núi cao, để được đắm mình vào từ trường văn hoá đậm đà chất dân gian Tày – Nùng đã có tự ngàn đời ở xứ sở này.
Người Tày có một phong tục độc đáo: Nếu khách đến bản, là con trai, thì đêm đến các cô gái bản sẽ kéo đến trước sân nhà (có khách lạ đến), để hát sli lượn giao duyên. Và ngược lại, nếu khách là con gái tới bản, thì trai bản sẽ kéo đến hát…Nhất là vào những đêm trăng thì những cuộc vui sli lượn ấy, rất đỗi ảo huyền và lay động lòng người…
Tôi rất yêu thơ Êxênhin trong nguyên bản tiếng Nga và qua các bản dịch có thần của nhà thơ Thuý Toàn. Tôi cũng rất tự hào về phong tục hát sli lượn độc đáo giàu chất trữ tình của miền núi quê mình. Hai vầng sáng ấy lâu lâu cứ thoáng hiện và ám ảnh lòng tôi… Thế rồi Bà mẹ Hoa (Đấng sáng tạo muôn loài, theo cảm thức người Tày) cũng thương tình ban cho một tứ thơ riêng:

Các cô gái làng
Đã tụ tập nhà bên kia suối
Cất tiếng hát vọng sang mời gọi
Dự cuộc vui sli lượn đêm trăng

Bên này chúng tôi cùng Êxênhin…

Từ lâu tôi muốn xây dựng lên một vầng giao thoa văn hoá Tày – Nga. Chính tâm hồn và phẩm cách của nhà thơ lớn Êxênhin là một trong những ngôi sao sáng chói nhất của vầng giao thoa thầm lặng, thiêng liêng và đậm đà tình nghĩa ấy…

Đêm 16 tháng 11 năm 2010

Triệu Lam Châu
Đường trời: trieulamchau@gmail.com Số nối: 0983 825502