“XUÂN QUÁ LỬA” – LỜI THÌ THẦM NỒNG NÀN ĐỘC ĐÁO CỦA TÌNH CŨ TÌNH GIÀ!
Xưa nay từng nghe “trà quá lửa”, “thịt hai lửa”, hoặc “xuân quá lứa” chứ tuyệt nhiên chưa từng nghe “xuân quá lửa”. Cách nói ấy lạ. Cái lạ gây tò mò ngay từ tựa bài thơ: “Xuân quá lửa” – một bài thơ độc đáo của tác giả Hoa Mai.
“Xuân quá lửa” dĩ nhiên là một ám thị chỉ người quá lứa lỡ thì, tuổi xuân đã vụt trôi qua, hay như tác giả từng thủ thỉ thì “em nói ra tâm tư của các chị em già đấy ạ”. Già thì hơi quá nhưng chắc chắn đối tượng nhân vật trữ tình của bài thơ là những người đứng tuổi còn khát khao yêu thương nhưng lại nghẹn ách vì tuổi tác. Nên bài thơ là cả một sự dằng dặc buồn, buồn thấm thía, buồn thấm đến từng câu từng chữ nhưng lại vẫn thấy lấp lánh khát khao tiếng yêu đi bên cạnh. Một nỗi buồn có thể cảm thông nhưng không dễ dàng chấp thuận âu cũng là sự đời của những điều tưởng như trái khoáy!
Đoạn thơ đầu tác giả vẽ khái quát không khí hoàn cảnh chung đầy tự cảm như xác tín một sự thật không lấy gì làm vui “Xuân quá lửa buông tôi vào xao xác”. Câu thơ bung ra như một hiện trạng tuổi tác không còn phù hợp với giai đoạn yêu đương nên giọng thơ đẫm đầy thảng thốt. Hàng loạt những từ ngữ phía sau xuất hiện đồng hô hiệu ứng “hết vọng tưởng trông chờ”, “chạng vạng phủ mây mờ cõi lạc”, “cô độc cả lời thơ” càng làm cho tình cảnh trớ trêu trên chệnh choạng và chới với hơn. Giọng thơ chua chát vang lên như xác nhận một thực tế đau đớn rằng cánh cửa yêu đương nơi “cõi lạc” đã đóng lại rồi, “hết vọng tưởng trông chờ” là thật rồi! Hiện tại chỉ còn duy nhất một con đường là chấp nhận cái hiện thực ấy mà thôi nên ý thơ bật ra giọng cảm thương lầm lũi “bóng lưng buồn cô độc cả lời thơ”. Sự thể ấy như là một sự quay lưng ra về trong cái thế “cô độc” buồn bã.
Bởi thế, những tưởng “xuân quá lửa” là tàn tạ đang rình rập bủa vây, là cảnh “buồn cô độc” hiện hữu bao quanh? Nhưng không, hình như đã thấy cái chữ tình trong “lời thơ người” lấp ló và hiện đang có “nguy cơ” bùng cháy trở lại. Nhân vật trữ tình rơi vào cảnh tưởng yên mà không yên “Bao ngày ráng ghim lòng vào ngục đá/ Mà giọt tình bướng bỉnh chẳng buông tha”. Tình cảnh ấy có chi đó na ná cảnh xưa trong Truyện Kiều “Lửa tâm càng giập càng nồng” (Nguyễn Du). Ý thức có vẻ yếu dần và thất thế trước sự bùng dậy của cảm xúc “giọt tình”. Phải thôi, “giọt tình” thường có tiếng nói và lí lẽ riêng. Tiếng tình đã quẫy đạp rồi thì có cố né tránh nó cũng không được. Thế thì do đâu nhân vật trữ tình phải buông ra lời thơ như có vẻ than thở và mang màu sắc “khổ lụy”: “Mà giọt tình bướng bỉnh chẳng buông tha” khó xử đến làm vậy? “Xuân người dậy lại sóng dư ba” là tiếng tình yêu đã rực tín hiệu phía người cũ kia rồi. Ý thơ nhắc đến dáng dấp “Tình cũ không rủ cũng gặp” như thành ngữ đã nói chăng? Ở đây, người cũ đã quay trở lại làm “dậy lại sóng dư ba” thì hẳn rồi, người cũ đã bật tín hiệu, con tim nhân vật trữ tình cũng đã nhận ra dấu hiệu kia nhưng còn vì điều chi đó khó nghĩ, khó nói nên giọng thơ ở đoạn hai có vẻ lưỡng lự nước đôi chăng? Trách cứ đấy mà cũng là yêu đấy. Rối rắm bắt đầu quăng chài. Thế thì xuân đâu đã quá lửa? “Xuân quá lửa” làm chi cho khổ, sao không để cho “xuân” đừng quá lửa có hơn không? Tuổi tác có thể là một vật cản trở ghê gớm cho sự quay lại của “xuân” yêu?
Đến đoạn ba thì nhân vật trữ tình đã như quay trở lại với kí ức xưa. Cái hiện tại đan xen cái đã qua. Lời thơ xác quyết một điều, tâm tình ấy là tâm tình thơ, buồn ngọt vì con tim ta ngày ấy (và có cả ngày nay nữa, đang hừng hực lửa xuân đó thôi) đã bị người chinh phục “Lời thơ người ngọt tàn nhẫn gươm đao/ Ta ngã gục từ bao giờ chẳng rõ”. Để rồi nhân vật trữ tình lại như chìm hẳn vào một trạng thái mơ hồ mà thú nhận “Ta ngã gục từ bao giờ chẳng rõ/ Phải từ xuân của một kiếp xa nào”. Lý trí đã hoàn toàn nhường chỗ cho tình cảm thật rồi. Chữ yêu đã sống dậy và thổn thức. Chữ yêu đã được mở ra vô tận thì sao tránh khỏi “ta ngã gục từ bao giờ chẳng rõ” để mơ màng ước ao “phải từ xuân từ một kiếp xa nào”? Phải, phải lắm! Phải chi chuyện “ta ngã gục” đã đến từ trước đó, “từ một kiếp xa nào” thì hay biết mấy!? Lời thơ đâu chỉ có ước, nó còn như rú lên một sự thật rằng “ta ngã gục từ bao giờ chẳng rõ” rồi kìa! Nói thế để thấy được lí trí và tình cảm đang giằng co ghê gớm. Lời thơ xác nhận nhưng sao có vẻ lại chua chát? Ta “gục ngã” trước lời thơ của “người”, bởi lời thơ ấy sắc “ngọt tàn nhẫn gươm đao”. Ngọt và gọn quá ư! Nhưng sao lại có hình ảnh “gươm đao” đi liền sau chữ “ngọt” ở đây? “Xuân quá lửa” quả là mâu thuẫn mà, rắc rối quá nhưng là sự rắc rối của tình xưa thúc giục và nồng nàn ghị níu . Ta không thể né (và cũng chả dại gì né!) nó. Thì đấy thôi, hai từ “ngã gục” xuất hiện, hợp lí và thống nhất hình tượng nên cái chất mơ hồ đã được tác giả thả ngay xuống bằng một câu thơ nghi vấn bỏ lửng cho ý thơ loãng ra “phải từ xuân của một kiếp xa nào”… là cũng muốn cho nhẹ lòng ở cái thế “gục ngã” đó thôi!
Hẳn rồi, ngọn lửa tình đã quay lại và càng ngày càng có thể bùng lên dữ dội: “Ngọn lửa tình hoàn nguyên không cần đốt”. Thực trạng tâm tư của “ta” ấy hiện như một bếp than hồng, giờ chỉ cần một cơn gió thoáng nhẹ qua là có thể thổi bùng lên ngọn lửa tình vì sự đợi chờ đã sẵn “Trầm tích như đợi gió hóa tương phùng”. Xuân lại hừng hực, xuân lại tươi mới, xuân lại nõn nà qua con mắt yêu “Xuân cứ chín theo thời gian lạnh lẽo”. Câu cuối xác nhận một sự thật “Kệ ta ngồi ngả mộng phía lao lung”. Chữ “kệ” buông ra như cố tình động viên cái “xuân quá lửa” hãy cứ tự nhiên theo tiếng gọi tình cảm con tim mặc dù có thể chỉ là “mộng”, có thể sẽ “lao lung” nhưng đó là một tình yêu đẹp cập bến tuổi già. “Thời gian” có “lạnh lẽo” cũng mặc kệ. Hốt nhiên, đó đâu phải là sự buông xuôi mặc kệ mà đó là tiếng nói thả trôi tim mình vào với miên viễn cuộc đời đang cần nhịp đập con tim hồi sinh rực lửa bởi tiếng lòng đồng điệu trong thơ tình ai kia, người đó có thể là người cũ cũng có thể chỉ là một nhân vật trữ tình ảo mộng nào đó mà thôi thì cũng vẫn là những khát khao đáng trân trọng. Có cái để an ủi tuổi già, có cái để cho cuộc đời còn có thể “ngả mộng” vẫn hơn là ngồi đó mà ủy mị và rồi cũng đến tàn úa theo thời gian thì ích chi?
Bốn đoạn của bài thơ là bốn lần chữ xuân xuất hiện. Mỗi lần xuất hiện ấy chữ xuân đều gắn với những khía cạnh ngữ nghĩa khác nhau. Song, chung quy cũng chỉ xoay quanh một sự dập dồn của ba chữ “xuân quá lửa” vẫn còn tràn đầy những yêu thương khao khát. Nó đằm dịu ẩn sâu và trỗi dậy cũng lại vô cùng đằm dịu. Lời thơ phảng phất như tiếng vọng từ một kiếp xa xôi nào đó vọng về, xa đó mà gần đó. Tiếng yêu thương tuy không ồn ào như tuổi trẻ nhưng vẫn thừa khả năng hấp dẫn bởi câu chữ ắp đầy tiếng thương yêu. Do vậy, có thể nói năng lượng yêu của bài thơ “Xuân quá lửa” là cực kì lớn, nó được tích tụ từ những trạng thái tâm lí khác nhau.
Mặt khác, sự độc đáo của bài thơ là ở chỗ tác giả sử dụng rất nhiều từ mạnh và lạ để diễn ngôn. Dòng ý nghĩa nội dung bài thơ là đi từ tự nhận thức “Xuân quá lửa buông tôi vào xao xác/ Người viễn phương hết vọng tưởng trông chờ/ Nghe chạng vạng phủ mây mờ cõi lạc/ Bóng lưng buồn cô độc cả lời thơ” đến chỗ bị cảm hóa bởi ngoại cảnh tác động, dòng chảy đó kéo theo một sự thay đổi trong tâm cảm, để rồi cuối cùng là sự bung tỏa khát vọng yêu thương vô biên “Ngọn lửa tình hoàn nguyên không cần đốt/ Trầm tích như đợi gió hóa tương phùng/ Xuân cứ chín theo thời gian lạnh lẽo/ Kệ ta ngồi ngả mộng phía lao lung”.
Bài thơ như một ngân vang thông điệp tiếng lòng khi con người đã bước vào giai đoạn “phía bên kia dốc của cuộc đời” (Nam Cao). Sự thể lạ trong một khao khát rất người, rằng bản thể tiếng yêu vẫn còn thuộc về hồn cốt con người bản thể. Thời gian qua đi chỉ càng làm cho những rung dộng tiếng lòng thêm sâu sắc mà thôi, nào đâu có thể lợt lạt? Một khi tiếng lòng chưa khua thì chớ bảo nó đã đi vào sự quên lãng! Kỷ niệm sẽ thức dậy, kí ức vẫn vẹn nguyên thì chớ nên đùa giỡn với quá khứ! Chúng ta hẳn đã nghe Bà Chúa thơ Nôm (chữ Xuân Diệu) Hồ Xuân Hương từng thốt lên đầy chiêm nghiệm đó thôi: “Chuông lòng không đánh cớ sao om?”
Sài Gòn 11/02/2022
Khang Quốc Ngọc
XUÂN QUÁ LỬA
Xuân quá lửa buông tôi vào xao xác
Người viễn phương hết vọng tưởng trông chờ
Nghe chạng vạng phủ mây mờ cõi lạc
Bóng lưng buồn cô độc cả lời thơ
Bao ngày ráng ghim lòng vào ngục đá
Mà giọt tình bướng bỉnh chẳng buông tha
Đã yên phận tới ngày thôi hoang hóa
Mà xuân người - dậy lại sóng dư ba
Nắng chợt nghẹn đánh rơi buồn lên lá
Lời thơ người ngọt tàn nhẫn gươm đao
Ta ngã gục từ bao giờ chẳng rõ
Phải từ xuân của một kiếp xa nào
Ngọn lửa tình hoàn nguyên không cần đốt
Trầm tích như đợi gió hóa tương phùng
Xuân cứ chín theo thời gian lạnh lẽo
Kệ ta ngồi ngả mộng phía lao lung
(Tác giả Hoa Mai)
Ảnh minh họa: Internet
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét