thư từ bài vở xin gửi về : hothanhngancm@gmail.com
HỒ THANH NGÂN
Hội viên hội văn học nghệ thuật Cà Mau
Hội viên hội văn học nghệ thuật Phú Yên
Hiện sống và viết tại Cà Mau
Tác phẩm đã xuất bản : Sông Đốc Ngày Nắng Muộn - Nxb Thanh Niên (2016)
Phương Nam Lộng gió - Nxb Hội Nhà Văn (2018)
Trường Ca Nhớ Phú Yên - Nxb Hội Nhà Văn (2019 )
Chiều Ở Phía Ngược Gió - Nxb Hội Nhà Văn (2020)
Lê Thiếu Nhơn là một nhà thơ nổi tiếng của Việt Nam.
TIỂU SỬ
Ông sinh năm 1978 tại Phú Yên. Từ năm 1993-1996, ông học tại Trường Chuyên Lương Văn Chánh – Tuy Hòa – Phú Yên. Đây là giai đoạn mà Lê Thiếu Nhơn nổi đình nổi đám với những bài thơ hồn nhiên, trong trẻo in trên các tập san dành cho tuổi mới lớn: Mực Tím, Hoa Học Trò, Áo Trắng, Tuổi Xanh… cùng những tên tuổi bạn bè khác như: Đường Hải Yến, Trang Hạ, Đào Phong Lan, Đỗ Thị Tuyết Hoa, Trương Thủy Trúc…
Chào nghe giòng sông thương nhớ! Mai ta vô Sài Gòn rồi Chiều ai ra sông giặt áo Giữ giùm, kẻo tóc rối mây
Gót chân của ai về muộn Lội bì bõm ướt tiếng ve Diều tuổi thơ vừa rớt xuống Kéo lên nửa mảnh trăng hè
Chào nghe sông Ba tội nghiệp! Lục bình trôi sẽ quay về Đừng đêm nào òa lên khóc Ai rơi nước mắt bây giờ…
( Khúc hát gửi lại, in trên Mực Tím, 1995 )
Mặt trời nấu đỏ cánh phượng Cho chiều hửng một tiếng ve Cho vơi hết giòng sông nhỏ Cho mưa lỗi nhịp ngày hè
Mưa vắt ngang mây, phân nửa Đủ để che kín mặt trời Tóc dài đủ đo thương nhớ Lòng ai một nhịp buông lơi
Tội chưa, ngày còn đi học Ta đợi chẳng chịu cùng về Giờ một mình mưa ướt áo Đổ thừa do giữa… đồng quê
( Cổng trường ngày chia tay, in trên Mực Tím, 1995 )
Từ năm 1996-2000, ông theo học khoa Báo chí tại Trường ĐHKH & NV – TP.HCM.
Vào năm 2007, ông là nhà thơ Việt Nam đầu tiên tự quảng cáo thơ mình trên các trang web như: thunguyetvn.com, nguoiyeutho.com.vn, vuhong.com…, với nội dung rất dí dỏm:
“Trong khi chờ đợi sự giới thiệu ban ơn của các nhà báo viết điểm sách và chờ đợi qua cơn ngái ngủ của các nhà phê bình thơ, tôi đành tự quảng cáo thơ mình. Tập thơ Trong bóng người xưa của tôi, do Nhà xuất bản Văn Nghệ cấp phép, gồm có năm phần: “khuyến mãi gì để bảo hành niềm tin?”, “nhân tình áo giấy vẫn ngồi đâu đây”, “đám giỗ thánh thần sốt ruột trẻ con”, “tội nghiệp những màu hoa quá cảnh trần gian” và “tôi cố nuôi chí lớn thành cây kiểng”. Tập thơ dày 80 trang, giá bán 10 nghìn đồng, có thể mua tại các nhà sách trên địa bàn TP HCM và Hà Nội. Hoặc ngại chen lấn ở nhà sách thì mua trực tuyến www.vinabook.com (giao hàng tận nơi, không kèm phụ phí trong nước). Theo tính toán của tôi: trừ đi tiền in, xuất bản phí và phát hành phí, giá bán này, nếu tiêu thụ hết 1.000 cuốn thì chỉ hòa vốn!
Bây giờ kinh tế thị trường, tôi thấy keo dính chuột cũng quảng cáo, nên không lý do gì tôi không quảng cáo thơ như một sản phẩm.
Tôi tự đánh giá, thơ tôi nằm ở vị trí hay vừa vừa, chứ không hay lắm. Thơ tôi vừa đủ để độc giả suy tư, và vừa đủ bản thân tôi… tán gái. Còn thơ trẻ mà rất hay, thì tôi xin đơn cử trường hợp Mattie, thần đồng thơ nước Mỹ với tập Khúc hát trái tim. Cũng vì thơ rất hay nên mới 14 tuổi Mattie đã được Thượng Đế mời lên trời phụ trách văn thư vào năm 2004 (Tôi nằm mơ nghe ai đó nói rằng, bây giờ Mattie đã trở thành một cán bộ mẫn cán của thiên đình. Trong Báo Cáo Địa Cầu năm 2006 gửi Thượng Đế, Mattie có nhắc đến việc Việt Nam gia nhập WTO với dự báo phát triển kinh tế mạnh mẽ. Do đó, có thể tin tưởng vào tương lai, mỗi nhà thơ Việt Nam cũng sẽ được trợ cấp thất nghiệp)
Với tiêu chí thượng tôn giá trị thời hội nhập thương mại thế giới, tôi xin hứa: Độc giả nào bỏ ra 10 nghìn để mua “Trong bóng người xưa”, mà đọc xong thấy không hài lòng (và có thể chỉ ra tập thơ nào có giá bán tương tự, nhưng chất lượng cao hơn) thì tôi xin hoàn trả lại 20 nghìn…”.
GIẢI THƯỞNG
Năm 2007, tập thơ Trong bóng người xưa của Lê Thiếu Nhơn được tặng thưởng của Hội Nhà Văn TP. HCM.
Năm 2018, Lê Thiếu Nhơn được kết nạp vào Hội Nhà Văn Việt Nam.
Ông đã xuất bản các tập thơ:
Bài ca phía mặt trời ( NXB Trẻ – 1997) Dốc gió ( NXB Trẻ – 1999) Phố tình riêng ( NXB Trẻ – 2003) Trong bóng người xưa ( NXB Văn Nghệ TP.HCM – 2006) Bản tường trình giấc mơ đi vắng ( NXB Thanh Niên – 2009) Gió heo may ngày nắng gián đoạn ( NXB Văn Học – 2020 )
NHẬN XÉT: Lê Thiếu Nhơn coi trọng thủ pháp diễn đạt. chịu tìm tòi, chịu tốn thời gian cho thể nghiệm.
( Vũ Quần Phương - Bài tựa trong tập thơ Gió heo may ngày nắng gián đoạn- NXB Văn Học, 2020 )
Hiện ông đang sống và viết tại TP. HCM.
Từ khóa: Thảo luận Thành viên:NGUYỄN BẢO TRỰC, Thảo luận Thành viên:NGUYỄN BẢO TRỰC, Thảo luận Thành viên:NGUYỄN BẢO TRỰC
Hồi mới phọt phẹt viết lách, em/ cháu cũng thường hay đò đưa câu chữ với bất cứ ai có cái duyên kết nối trò chuyện thi ca với mình. Âu đó cũng là khao khát được kết giao giãi bày mà con chữ nó bắt mình phải như thế với những người có cùng đam mê, sở thích.
Cái duyên ấy em/ cháu có với Hùng Nguyễn từ cái thời ảnh còn mang bút danh Hùng… (Hùng ba chấm). Em/ cháu nhớ có lần ngồi chơi với Hồ Thanh Ngân, được Ngân đọc cho nghe hai câu lục bát rất lạ, nghe xong là nhớ ngay, nhớ tới bây giờ: “Giang san lê gót dặm trường/ Ly hương trên chính quê hương của mình”. Em/ cháu hỏi hai câu ấy của ai, Ngân nói của ông Hùng ba chấm. Em/ cháu biết Hùng Nguyễn từ đó.
Khi ảnh chưa xuất ngoại qua Mỹ quốc, ảnh hay điện thoại trò chuyện với em/ cháu, những lúc ấy nghe ảnh điện là ok ngay, bất cứ làm việc gì cũng đình lại để cò cưa dê ngỗng với ảnh. Ảnh vui, kể chuyện có duyên và tuy chưa gặp nhưng em/ cháu mường tượng ảnh là người mến khách, ưa trò chuyện với bạn bè, thích ngao du sơn thủy, ngang tàng khí khái có phần bất đắc chí…
Ảnh hứa là sẽ về Cà Mau chơi, khi đó em/ cháu còn đang công tác tại Cà Mau, nhưng rồi cuộc đời đưa đẩy, ảnh thì đi Mỹ, em/ cháu thì chuyển vùng, Cà Mau vẫn đấy nhưng cuộc hẹn của anh em chúng tôi ở nơi ấy thì chưa thể thực hiện, ảnh hay nhắc lời hẹn này. Đành đợi vậy, có nhiều cái chờ đợi thú vị.
Tuy xa cách tới nửa vòng trái đất nhưng anh em chúng tôi vẫn thường xuyên gặp nhau trên facebook, đọc của nhau, trò chuyện cò cưa, thôi thì đủ cả! Âu cũng là cái thú thời bốn chấm không mà mình đang được hưởng. Nhờ trí tuệ con người tỏa rạng mà đã cho phép chúng ta kết nối lại với nhau cho dù nghìn trùng xa cách, hình ảnh âm thanh giọng điệu chữ nghĩa đủ hết, như thật vậy. Độc đáo và thú vị làm sao!
Hôm bữa có thấy ảnh thông báo cho bạn hữu xa gần mừng là ảnh đã vừa in thêm được hai tập thơ kể từ khi qua Mỹ. Xã giao thì chúc mừng nhau như vẫn, nhưng bụng thì nghĩ chả biết bao giờ mới đọc được bản in như ảnh khoe trên facebook. Đùng cái, ảnh nhắn tin hỏi địa chỉ để ảnh gửi sách tặng. Ôi, quý hóa quá! Thế là chỉ trong vòng chưa đến một tháng sau khi em/ cháu nhắn cho ảnh địa chỉ, hai tập thơ của ảnh đã tới tay em/ cháu. Phải nói Mỹ họ in giấy cực đẹp, chữ in kiểu in lụa, mịn màng thanh lịch nhưng hơi khó đọc, chất lượng đẹp và đảm bảo lưu trữ được lâu dài. Cuốn sách cầm lên nặng trịch.
Thoạt đầu nhìn cái tên tập thơ thôi đã thấy cái hồn cốt thi nhân ở trên câu chữ rồi. Có đằm dịu, có từng trải đó nhưng vẫn ngang tàng bộc trực kiểu Hùng ba chấm: “Chưa chi đã hết đời” & “Gã làm thơ thời nhôm nhựa”. Cái chất hào sảng và bất cần đời một lần nữa bám vô con chữ và nhảy nhót ở tựa đề của hai tập thơ, nó như hứa hẹn một sự bất ngờ ở thơ của Hùng Nguyễn. Bất giác, em/ cháu buột ra những câu hỏi vì con chữ của anh nó kích thích, có gì chăng mà có vẻ thở dài vậy đại ca? “Chưa chi đã hết đời” của một “Gã làm thơ thời nhôm nhựa” là sao, (lè seo - cho em/ cháu nhắc thổ âm Phú Yên của ảnh một tí cho ảnh đỡ nhớ quê ạ!)?
Là sao? Vâng, là sao như một lực đẩy, đã đẩy em/ cháu dán vào trang sách của anh, làm một lèo cho xong hai cuốn sách ảnh tặng.
(Và bài viết về thơ ảnh thì KQN em/ cháu đang mần, hẹn quý vị trong thời gian sắp tới ạ!)
Kỳ 2: Đã thấy những đốm lửa lóe sáng trong thơ 1-2-3
Một bài thơ ngắn dù chỉ có sáu dòng thôi nhưng lại thấy một bức tranh lãng mạn kì ảo được vẽ nên, ở đó có đầy đủ không gian (núi, non xanh, gương hồ), thời gian (sương mai), sắc màu (xanh, lụa nắng, chè lam) và con người với vẻ đẹp dịu dàng đằm thắm. Rõ ràng, cái không gian, thời gian kia đã làm nền tôn vinh cho vẻ đẹp con người…
Tôi đồ rằng sự từng trải qua bao thăng trầm cuộc đời đã làm nên bản lĩnh một người đàn bà – hóa thân trong nhân vật trữ tình – “người đàn bà đem phơi từng vết cắt”. Phơi là hiển lộ, là công khai ra bàn dân thiên hạ để mong cầu điều gì? Tại sao “lầm lỡ đời mình” bây giờ đem ra “phơi từng vết cắt” mà không ém nhẹm đi cho an lành có hơn không? Bản lĩnh là ở chỗ ấy, bởi đó là sự dấn thân dám đối mặt với sự thật mà không phải ai cũng có thể làm được. Sự so sánh phía dưới như một lần nữa khắc họa cho rõ nét điều phía trên tỏ bày. Rằng “cũng đành thế, còn hơn lặng lẽ hát/ Khúc ca buồn, chẳng thèm ai ghé qua/ Người đàn bà tìm vui khoe riêng tư, cười khẽ”. Kết thúc là hình ảnh thể hiện hành vi “cười khẽ” khá độc đáo. Tất cả rồi sẽ qua đi nhưng cái gì còn lại mới là điều quan trọng. Chi tiết “cười khẽ” phản ảnh rất đúng, rất hay cái tâm thế nhẹ nhàng khi đã giải tỏa được năng lượng ẩn ức nó gấp ngàn lần một cuộc đời ẩm ê khi phải chọn con đường“lặng lẽ hát”. Bởi xét cho cùng thì việc chọn “lặng lẽ hát” là tìm quên trong sự nhớ, cố đẩy mình lên một cao độ khác với thực tiễn u ám kia nhưng rồi cô đơn lại hoàn cô đơn “khúc ca buồn, chẳng thèm ai ghé qua”. Thế thì hà cớ gì không mạnh dạn một lần nhìn thẳng, một lần dấn bước, có thể sẽ giũ bỏ được sự nặng nề mà tìm được chính mình? Ý thơ tuy có phần luận bàn căng thẳng nhưng lời thơ vẫn ngập tràn nữ tính, nó lấp ló một sự quyết liệt nhưng lại đằm dịu, phảng phất sự chịu đựng và vùng thoát khi phải đối mặt với cuộc đời “lầm lỡ”. Bài thơ vừa như giãi bày vừa như là tiếng nói tâm tình chia sẻ nên giọng thơ chân tình tha thiết, có chút điềm đạm lắng suy mà dứt khoát:
Người đàn bà đem phơi từng vết cắt
Của lầm lỡ đời mình làm trò vui thiên hạ
Ai đó ghé chơi rồi nói chuyện làm quà
Cũng đành thế, còn hơn lặng lẽ hát
Khúc ca buồn, chẳng thèm ai ghé qua
Người đàn bà tìm vui khoe riêng tư, cười khẽ
(Hồ Xuân Đà – TPHCM)
Sự lãng mạn thấm đẫm chất vị tình yêu lứa đôi đã được tác giả Phạm Thị Kim Khánh đò đưa bằng câu chữ khá duyên dáng. Lấy cái hấp dẫn của nề nếp cũ mà tung rắc cái mới đầy mê dụ “hôm lơ ngơ lạc phố cứ theo hương bông trang đi mãi/ Nương quen xưa dẫn dụ mê say ta bỗng vào vườn mới”. Bên ngoài thì lắc lư ngả nghiêng cảm xúc “nương quen xưa dẫn dụ mê say” nhưng bên trong thì lại vô cùng lí trí bởi ngay sau khi “mê say ta bỗng vào vườn mới” thì có liền ngay “ta bối rối gặp lại sắc hương thuở bên đồi nơi phố thị”. Sự bối rối ấy nhắn nhủ với độc giả một điều rằng cũ mới nương duyên, cũ mới chuyển hóa xoay vòng “tình cờ thôi hay cơn cớ mãi từ ngàn xưa/ Ta thơm giấc Sài Gòn, từ ấy, một mùa xưa”. Triết lí cũ mới tương giao chuyển hóa xoay vòng ẩn hiện. Cho nên có thể nói, tác giả đã rất khéo léo khi mượn chuyện nay mà nói đến chuyện xưa. Ở đó có lấp lánh ánh sáng của duyên kì ngộ, cũng có cái chân tình xưa cũ cho dù chỉ là chấp chới mơ hồ. Cái mới có từ cái cũ, và cái cũ làm nền móng cho cái mới thăng hoa. Tiếp bước kế thừa. Hòa quyện xoắn quýt. Tứ thơ ào ra trên cái đà nhún nhảy của con chữ. Một loạt từ ngữ tượng thanh tượng hình đi kèm nhau tạo nên một bài thơ 1-2-3 độc đáo và thú vị qua một giọng thơ đằm ngọt:
Ta có Sài Gòn vừa chín với thu nay
Hôm lơ ngơ lạc phố cứ theo hương bông trang* đi mãi
Nương quen xưa dẫn dụ mê say ta bỗng vào vườn mới
Ta bối rối gặp lại sắc hương thuở bên đồi nơi phố thị
Tình cờ thôi hay cơn cớ mãi từ ngàn xưa
Ta thơm giấc Sài Gòn, từ ấy, một mùa mưa
______
* Bông trang tượng trưng cho tình yêu của người Mường.
(Phạm Thị Kim Khánh – Thanh Hóa)
Các tác giả nhận Tặng thưởng Thơ 1-2-3
Chỉ một lát cắt của sự thăm viếng thôi mà Trần Thùy Linh đã như dựng lên và gợi ra được dư âm của cả một thời kì đau thương bi hùng. Câu chuyện thăm viếng người đã ngã xuống nơi Thành cổ (Quảng Trị chăng?) được kể lại với những câu bỏ lửng nhưng lại đầy xao xác “địa chỉ mới nhà mình/ Anh hãy về thăm mẹ và em!”. Lời thơ khép lại nhưng tâm hồn thì mở ra. Bất chấp thời tiết mưa gió “mưa lạnh tê”, bất chấp thời gian trôi qua vùn vụt “ngón tay thô ráp”, “sợi tóc bạc thưa”, nhân vật trữ tình “người đàn bà” vẫn tìm đến với Thành cổ, bởi nơi ấy có người thân của mình đã ngã xuống, thì đó đích thị là sự bất chấp mọi đổi thay của thời gian và hoàn cảnh, người đàn bà vẫn một mực đợi chờ và khát khao nhắn nhủ “anh hãy về thăm mẹ và em!”. Do vậy, có thể khẳng định sự thủy chung vẹn nghĩa đã được khắc họa qua thái độ “mắt thăm thẳm những điều không thể nói” phía trên. Nghe có sự hô ứng nhịp nhàng, xoắn quyện, câu trên là đợi chờ chung thủy thì câu dưới là khát khao gặp mặt. Do đó, thông điệp bài thơ nổi lên khá rõ, ấy là tiếng nói ngợi ca sự vẹn tròn của lòng thủy chung sẽ vượt lên tất cả, cho dù hiện tại có gì đó đổi thay như “địa chỉ mới nhà mình…” thì hình ảnh của người đã ngã xuống kia, “anh” vẫn vẹn nguyên trong lòng “em”! Thêm nữa, hai từ “mẹ” và “em” được tác giả cố tình xếp đặt đi liền nhau trong cùng một dòng thơ đã như ngầm đem đến cho độc giả một thông tin vô cùng quý giá, “mẹ” của “anh” ngày trước bây giờ đang vẫn ở bên cạnh “em” đây chăng? Một sự trân quý trước sau không hề thay đổi đáng để cho người đời sau phải suy ngẫm. Giọng thơ ấm. Lời thơ tha thiết.
Mưa lạnh tê những ngón tay thô ráp
Người đàn bà vuốt những sợi tóc bạc thưa
Mắt thăm thẳm những điều không thể nói
Chị lần dở quyển lưu bút Thành cổ
Nắn nót: “Địa chỉ mới nhà mình…
Anh hãy về thăm mẹ và em!”
(Trần Thùy Linh – Hải Dương)
Hào khí Đại Việt được tác giả Nguyễn Thị Thanh bày tỏ trong bài thơ “Huyền thoại xứ Thanh vẫn âm vang” như là một sự khẳng định sức sống bất tận của của Tổ quốc trong huyền sử. Sự bất tận ấy được kết nối qua việc dựng nước “Ông Đùng quảy núi cày sông thành núi Nưa sông Mã” đến việc giữ nước “Chàng Độc Cước xẻ thân giúp dân đánh quỷ hung tàn”. Văn hóa thăng hoa trong sự nối kết của lịch sử “Tiếng trống đồng Đông Sơn buổi vua hùng dựng nước” đã thổi vút lên tỏa ra muôn ngàn hình ảnh đẹp “Ngàn cánh hạc bay lên nối dòng thời gian kim cổ” để đúc kết một chân lí gắn kết vững bền “Sáp nhập hay phân chia chẳng thay đổi tên miền”. Tính thuyết phục rất lớn khi tác giả đã xâu chuỗi gần như đầy đủ các yếu tố tạo dựng nên tổ quốc từ huyền thoại đến lịch sử, rồi cộng hưởng thêm vẻ đẹp văn hóa trống đồng, nên sức sống của Tổ quốc đẹp hơn, lung linh hơn. Ý thơ chắc, lời thơ mạnh, tứ xoắn lại bay lên như hình tượng tổ quốc rồng bay thuở nào! Tác giả đã chắt lọc lịch sử văn hóa mà viết, thấy có sự tự hào lóng lánh trong từng câu chữ, nên bài thơ thế sự mà vẫn mềm mượt ngọt ngào. Phải chăng tác giả muốn khẳng định một sự tự tin ăm ắp trong bài, rằng Tổ quốc là vẹn nguyên, gắn kết và vĩ đại!?
Huyền thoại xứ Thanh vẫn âm vang
Ông Đùng quảy núi cày sông thành núi Nưa sông Mã
Chàng Độc Cước xẻ thân giúp dân đánh quỷ hung tàn
Tiếng trống đồng Đông Sơn buổi vua hùng dựng nước
Ngàn cánh hạc bay lên nối dòng thời gian kim cổ
Sáp nhập hay phân chia chẳng thay đổi tên miền
(Nguyễn Thị Thanh – Bình Định)
Lại thấy một Nguyễn Đinh Văn Hiếu lấp lánh chất văn hóa Nam Bộ khi anh sử dụng chi tiết trong vở cải lương “Cuộc đời cô Lựu” của soạn giả Trần Hữu Trang để làm chất liệu xây dựng nên bài thơ “Em nói với anh về cô Lựu”. Nếu không đằm mình trong không khí thưởng ngoạn cải lương một thời như cơm ăn nước uống thì khó có cái nhìn, cách cảm về cuộc đời sâu lắng đẫm mùi ca cổ đến vậy. Tác giả đã rất khéo khi mượn nhân vật trữ tình “em” để ngầm ca ngợi về tình mẫu tử thiêng liêng cao quý. Sự phản ứng ban đầu của nhân vật “em” đã được liệt kê ra khá chi tiết và đầy đủ “Nhu nhược, chịu thương, nhẫn nhịn, đớn hèn”, rồi chê trách “Không biết quyên sinh giữ tròn khí tiết”là tiếng nói của con người ngoài cuộc, là lời trách mang chút bóng dáng bộc trực của con người Nam Bộ, bằng giọng điệu tương đối khách quan và có phần lạnh lùng. Nhưng “Đến lúc mang thai, em thường vuốt ve cái bụng/ Nói âm thầm một mình đủ thứ trên đời cho bào thai nghe” thì bất ngờ tiếng nói ấy là tiếng nói của người trong cuộc, vì lúc ấy, cái bào thai xuất hiện, điều đó đồng nghĩa với việc nhân vật “em” tự nhiên được đặt mình vào vị trí của người khác để cảm nhận, để hiểu, nên đã có sự thay đổi trong thái độ đánh giá về “cô Lựu”, “Anh mở Đời cô Lựu, em ngượng ngùng: thương cô Lựu quá anh!”. Thực ra chi tiết “anh mở Đời cô Lựu” là cái cớ để em bày tỏ thái độ ngượng ngùng khi đã trót đánh giá và trách sai “cô Lựu” như đã thốt ra trước đó. “Thương cô Lựu quá anh!” là tiếng nói từ tận trong sâu thẳm tâm hồn nhân vật bật ra. Phải chăng bài thơ muốn chuyển đến cho độc giả một thông điệp, khoan hãy nhận xét đánh giá ai đó khi chúng ta chỉ là người ngoài cuộc!? Lời thơ nhẹ nhàng giản dị, giọng thơ tự nhiên, chân chất. Bài thơ tự sự gọn mà vang ngân dư ba hệt điệu Phụng Hoàng mượt dịu nhưng vẫn cồm cộm tình đời, tình người.
Em nói với anh về cô Lựu
Nhu nhược, chịu thương, nhẫn nhịn, đớn hèn
Không biết quyên sinh giữ tròn khí tiết
Đến lúc mang thai, em thường vuốt ve cái bụng
Nói âm thầm một mình đủ thứ trên đời cho bào thai nghe
Anh mở Đời cô Lựu, em ngượng ngùng: thương cô Lựu quá anh!
(Nguyễn Đinh Văn Hiếu – Trà Vinh)
Hai địa danh “Tản Viên” và “Tiên Sa” xuất hiện để làm điểm tựa nhún nhảy cho chất lãng mạn loang ra “non xanh cúc quỳ đơm xanh vạt áo”, “gương hồ quyến luyến sương mai”. Một buổi sớm mai huyễn hoặc lung linh làm cho “hương núi còn say” hay người say hương núi? Chỉ biết cái thực “non xanh, cúc quỳ” đang hòa vào cái ảo “đơm xanh vạt áo” làm cho đoạn thơ vốn đã mang nặng tâm trạng “quyến luyến” giờ mơ hồ hơn trong khung cảnh thần tiên dịu vợi. Đoạn thơ phía dưới không thể không có bóng hình con người xuất hiện. Để thưởng ngoạn và để say nồng sau phút “ngẩn ngơ giữa đất trời trinh bạch”. Nhân vật em như thật như mơ “dịu dàng lụa nắng”. Sắc diện ấy sẽ không đủ để làm cho “ta” ngất ngây nếu thiếu đi hương vị ở câu dưới “hương chè lam thơm ngọt nét môi cười”. Một bài thơ ngắn dù chỉ có sáu dòng thôi nhưng lại thấy một bức tranh lãng mạn kì ảo được vẽ nên, ở đó có đầy đủ không gian (núi, non xanh, gương hồ), thời gian (sương mai), sắc màu (xanh, lụa nắng, chè lam) và con người với vẻ đẹp dịu dàng đằm thắm. Rõ ràng, cái không gian, thời gian kia đã làm nền tôn vinh cho vẻ đẹp con người. Những sắc thái tâm trạng thay đổi theo cái nhìn của nhân vật, từ chỗ “say” với cảnh, kế đến “quyến luyến” rồi thì“ngẩn ngơ” là phải chăng tác giả có ý muốn nhấn mạnh rằng, một khi thiên nhiên và con người hòa hợp, lúc ấy con người vẫn là đẹp nhất? Nếu để ý thêm một chút nữa, tác giả Hà Phi Phượng còn sử dụng cả nghệ thuật điện ảnh để hỗ trợ thêm trong việc xây dựng vẻ đẹp cho bức tranh ở đây, vì không gian thu hẹp dần theo điểm nhìn của sự quan sát, từ xa “Tản Viên non xanh”, “Tiên Sa gương hồ” đến gần là “em dịu dàng” như vạt “lụa nắng” ngoài kia. Giọng thơ ngọt. Lời thơ đằm. Người và cảnh hòa quyện bay bổng, lãng mạn.
Hương núi còn say
Tản Viên non xanh cúc quỳ đơm vạt áo
Tiên Sa gương hồ quyến luyến sương mai.
Ta ngẩn ngơ giữa đất trời trinh bạch
Em dịu dàng lụa nắng
Hương chè lam thơm ngọt nét môi cười.
(Hà Phi Phượng – Thái Bình)
Bức tranh về ngoại buồn đến thắt ruột. Bài thơ 1-2-3 của Lê Kỳ Nam buộc người ta phải lắng lòng mình lại. Có lúc nào đó ta lơ đễnh, hoặc vì công việc cuốn đi mà ta quên ngoại? Không có cơn triều cường thì nhà ngoại vẫn đó, cái cô quạnh nơi ấy chưa được nhân lên đến vậy, nên có thể làm cho con cháu không nhớ đến ngoại chăng? Chiều nay, triều cường. Lời thơ run run, tâm trạng nhân vật trữ tình như khụy xuống. Hình ảnh “Ngoại lom khom tát hoài ra ngạch cửa/ Từng ca nước run run vì mưa lạnh, lũ tràn” bùng lên cắt cứa lòng người. Ngoại đang lạnh run vì mưa hay lạnh run vì sự “cô quạnh”? Thơ gợi tả mà xồng xộc tuôn ra bao nhiêu nỗi niềm. “Triều cường” là nước lớn, nước dâng, mà “ngoại lom khom” cố tát từng “ca nước”, hình ảnh đối lập đến nghẹn ngào. Nhưng ngoại vẫn kiên nhẫn tát nước, ngoại kiên nhẫn với con với cháu cả đời này rồi. “Không ai về” dĩ nhiên là chỉ mình ngoại như vẫn thế. Ngoại âm thầm, không một lời oán trách, thở than. Và cũng không thấy lời mong ngóng ở đây vì phải chăng ngoại đã mong quá nhiều rồi? Câu thơ cuối kích cho ấm bài thơ lên hay làm cho bài thơ xót xa thêm “Chỉ có đốm nhang buồn ngoại thắp đỏ mênh mông”? “Đốm nhang” biết buồn hay “đốm nhang” làm cho không gian kia thinh lặng buồn bã cô quạnh hơn? Lại một sự tương phản được cài đặt ở câu cuối giữa “đốm nhang đỏ” và “mênh mông” trong không gian im lặng. Những câu thơ khắc khoải, càng làm cho tình người thêm xạc xào. Lời thơ tỏa ra hun hút. Ý thơ phảng phất sự trách hờn nhưng lại mênh mông quặn thắt.
Trong nỗi cô quạnh giữa triều cường
Ngoại lom khom tát hoài ra ngạch cửa
Từng ca nước run run vì mưa lạnh, lũ tràn
Nội thành có xa gì đâu chỉ gần mươi cây số
Không ai về cho ngoại ấm lưng cong
Chỉ có đốm nhang buồn ngoại thắp đỏ mênh mông
(Lê Kỳ Nam – Cần Thơ)
Nữ sỹ Bùi Kim Anh có một bức tranh mùa thu hòa quyện với bức tranh lòng khá độc đáo. Cái nhìn Hà Nội với những nhát cọ họa hồn thu rất tinh tế “Thu tự nhiên với tất cả/ mặc riêng Hà Nội lối xưa”. Ở đó có phảng phất phong vị mùa thu xưa của Hà Nội. “Lối xưa”, “nơi ta chập chững bước đông”. Câu thơ vẽ nên bước chân nhi nhiên an lặng “mùa thản nhiên sang không cần gõ cửa”. Thu Hà Nội lặng, tình Hà Nội yên. “Nơi ta thu ngự trị quá lâu” là lời xác nhận hiển nhiên như đôi bạn. Cho nên lại thấy có phơ phất của sự đón nhận và cũng phơ phất của sự chuyển giao. Đều là tĩnh tại. Lời thơ đằm. Ý thơ sâu như mặc khải sự hòa hợp an yên.
Những trăn trở ưu tư đẫm chất thế sự trong thơ 1-2-3 Vũ Tuyết Nhung
Một đặc điểm dễ nhận ra trong thơ 1-2-3 của Vũ Tuyết Nhung là thơ chị rất giàu thi ảnh. Điều ấy đã làm cho thơ Tuyết Nhung thêm da diết và trữ tình hơn cho dù thơ của chị nghiêng hẳn về thơ tự sự. Mỗi một bài thơ của chị là một lời tâm tình thủ thỉ, nhẹ nhàng mà sâu lắng ưu tư. Tiếng nói tâm sự bằng ngôn ngữ thi ca tự sự cực kì sắc sảo, bởi thế tự thân nó có sức hút với người đọc. Chị sắp xếp con chữ theo ý đồ nhưng lại rất tự nhiên, không hề để lộ ra sự xếp đặt. Đây là cái hay, sự tinh tế và khéo léo khi chọn câu chữ của tác giả. Có cảm tưởng khi nhìn vào những bài thơ 1-2-3 của chị, ban đầu người ta có vẻ ngần ngại đọc, nhưng khi đọc rồi thì chính nội dung ý nghĩa và câu chữ ở từng bài nhỏm dậy cuốn lấy độc giả, khiến suy nghĩ ban đầu kia biến mất, thay vào là sự trân trọng ghi nhận, rồi sẻ chia và nâng niu như chính chị đang nâng niu Tiếng Việt.
Nhà phê bình Khang Quốc Ngọc
Mỗi một bài thơ của nữ sỹ như là một câu chuyện được kể lại bằng sự chắt lọc, tự câu chuyện nó bung ra ý nghĩa, có khi vài từ lồng ghép vừa có nghĩa gợi tả vừa có nghĩa đánh giá chuốt lại vấn đề, cái này ta thường bắt gặp ở câu thơ cuối bài, sự đóng kết cho dù có ý đồ nhưng lại cũng rất tự nhiên nên nó đã thuyết phục được người đọc. Bởi thế, chất tự sự trong thơ 1-2-3 của chị luôn ăm ắp. Bài nào cũng ngồn ngộn và đẫm đặc chất liệu cuộc sống.
Thơ 1-2-3 của Nhung để lại những dư âm rất đậm về lối sống, cách sống của con người hiện đại. Đây là phẩm chất tích góp hiện thực vốn cần có và đáng quý của người viết. Sự quan sát và chắt lọc một khi đã chất chứa đảm bảo dư thừa về số lượng thì tinh chất về chất lượng sẽ xòe ra thôi, điều ấy đã là quy luật trong cuộc sống rồi, dĩ nhiên thơ ca nghệ thuật cũng không khác.
Đa số thơ 1-2-3 của Nhung được dựng lên bởi những hình ảnh tương phản. Chính những hình ảnh trái chiều ấy nó ám ảnh và tạo ra sức gợi, sức vang. Sự “phù hoa” và sức nặng của đồng tiền đã làm cho nhân vật người mẹ trong bài thơ Bà nằm trên giường cười tươi đếm tiền con xa gửi che mất đi cái trân quý của tình thương hiện hữu. Nhân vật “Người con trai nghèo tối bóp chân ủ than cho mẹ khỏi buốt” và chi tiết“nạc để dành phần mẹ”, còn mình thì “vợ chồng chỉ ăn xương” là hình ảnh cảm động về lòng hiếu thảo, nhưng nó đã bị cái “phù hoa” kia đánh bật ra vì mẹ luôn khoe con gái thảo ngoan với hàng xóm. Sự thật đó có thể đã được xếp đặt và đưa vào bệ đỡ cho ý nghĩa phóng lên, tuy chưa phải cái gì đó ghê gớm đến cay đắng nhưng cũng là tiếng nói cần phải được thanh minh. Ai cũng ca ngợi “lời nói đi đôi với việc làm” mà đôi khi chính chúng ta, vì cái lợi xa “phù hoa” phù phiếm mà quên đi cái đáng trọng đang rất gần chỉ vì cái đáng trọng, đáng trân quý ấy nó bình thường quá, nó quen thuộc đến độ làm người ta dễ dàng quên mất nó. Cánh cửa thực tế mở ra để tạo cho dư âm của sự xa xót nhỏ lệ. Một sự thờ ơ với tình thương hiện hữu đáng được gióng một hồi chuông báo động bởi nó còn phảng phất cả nguy cơ tình thương đang bị đe dọa thay thế bởi giá trị đồng tiền ngay chính trong ngôi nhà thân yêu của mình nữa!
Bà nằm trên giường cười tươi đếm tiền con xa gửi
Khoe với cả làng con gái thảo ngoan thương mẹ nhất đời
Quên đã lâu chỉ gặp con qua face, dấu yêu gửi mẹ
Người con trai nghèo tối bóp chân ủ than cho mẹ khỏi buốt
Thịt con gà còi vợ chồng ăn xương nạc để dành phần mẹ
Bà vẫn thở dài, tình thương đôi khi mờ bởi ánh phù hoa
Sinh nhật mẹ là đáng để cho chúng ta nhớ, ở đây “người con trai” của mẹ mời bạn bè đến nhà để tổ chức “mừng sinh nhật mẹ” là cực kì quý và đáng trân trọng. Nhưng đọc hết bài thơ hóa ra không phải. Thủ pháp tương phản đã được tác giả sử dụng khá đạt hiệu quả. Hàng loạt từ ngữ sáng choang được gắn với người con trai: “mời bạn” (là trân trọng), “cỗ soạn ngon sang” (là sang trọng), “bao lời chúc bà khỏe vui trăm tuổi” (tuy xã giao nhưng là lễ nghĩa, đáng kính) để kích cho nhân vật người con trai ấy lên, lên càng cao càng tốt. Bởi càng hào nhoáng sang trọng bao nhiêu thì cái chất giả dối, bất hiếu được kích hoạt lên bấy nhiêu. Trong khi đó mẹ thì nằm liệt giường (là bệnh), lại “nằm phòng bếp” (là xem thường, bỏ rơi mẹ!?), “cửa sổ không khép giường đau chiếu mỏng” (là sơ sài, là có ý bỏ mặc đày đọa mẹ!?), rồi đến đỉnh điểm của sự tương phản ấy là hình ảnh người mẹ “run sốt rét mắt nhòa lệ” (là mẹ đang cố gắng trong đau đớn) bởi hiện thực đã được phủ một lớp sơn hào nhoáng dối trá, điêu ngoa khi ở phần sau dòng thơ cuối tác giả buông ra một chùm từ ngữ lột mặt nạ đứa con trai bất hiếu kia“nghe con hát bài mẹ yêu”. Bài thơ mang dáng dấp một kết cấu của truyện ngụ ngôn nhói buốt cuộc đời. Một hiện thực đã, đang và sẽ làm đau đớn rỉ máu xã hội.
Hát mở loa thùng vang cuối xóm nghe: cho con gánh mẹ
Khách quan khen anh người con hiếu thảo mừng bà hưởng phúc
Cụ liệt nằm phòng bếp cửa sổ không khép giường đau chiếu mỏng
Người run sốt rét mắt nhoà lệ nghe con hát bài mẹ yêu
Đến bài Sao em lại đổ tội cho loài người trên bàn phím? thì cái chất thế sự quặn thắt kia bật ra thành những dằn vặt hỏi đáp truy vấn riết róng. Một câu hỏi tu từ thả ngay ra từ câu thơ thứ nhất và cũng là tên bài thơ để hiện thực hóa sự bầy đàn u vọng. Hỏi đáp truy vấn như là một thủ thuật nhằm giãi bày thực trạng. Một sự đổ lỗi không khoan nhượng của những thực tế mà cộng đồng mạng hay gọi là “tay nhanh hơn não”! Bao nhiêu suy tư đổ thừa vang lên mà không hề thấy xuất hiện một sự tự trách, tự hối cải, tự xuyên thấu cái tiếng nói thấu cảm kia phải chăng cũng là lời cảnh tỉnh? Ở đó, tiếng nói bản ngã đang lên ngôi. Tác giả đã rất khéo léo lồng ghép vào nội dung ý nghĩa của luật nhân quả mà đưa ra lời cảnh tỉnh chung. Điều ấy cho thấy nữ sỹ đã rất thẳng thắn trong việc xác quyết vấn đề. Bốn câu hỏi cho một bài thơ 6 dòng là mang nặng tư duy truy vấn đến kiệt cùng. Lời thơ chân thành và quyết liệt. Giọng thơ rắn chắc giàu lí trí. Có phải chúng ta thật sự không có lỗi gì trong cái lỗi mênh mông của loài người kia ư? Biệt nghiệp và cộng nghiệp le lói đan cài, thành thử câu chữ lại gồng mình mang vác thêm chất triết lí của phật pháp về con người. Tự mổ xẻ vì thế mà phơi ra đẫm chất suy tư!? Ý thơ buốt. Lời thơ rát.
Sao em lại đổ tội cho loài người trên bàn phím?
Loài người giết rừng, loài người tử hình biển, làm bạc đất?
Ngày khóc đau đêm mất ngủ vì loài người vô ý thức?
Những đứa trẻ ở nhà chơi game, chúng không thích nghe chim hót
Chúng bừa bãi bỏ rác, đánh bạn không biết quan tâm người khác
Sao em lại quên măng đắng đang bật rễ từ vườn nhà mình?
Nhà thơ Phan Hoàng trao Tặng thưởng Thơ 1-2-3 cho Vũ Tuyết Nhung ở Hà Nội tháng 11.2020
Chùm thơ ba bài phía dưới lại vẫn là một sự cố ý xếp đặt khi cả ba bài thơ tác giả đều xoáy sâu vào nhân vật trữ tình là người phụ nữ. Tuy mỗi bài chị tạc một chân dung nhưng chân dung đó là những người đàn bà ta bắt gặp đâu đó xung quanh mình. Tuy có sự ám thị khác nhau nhưng đều có sự ám ảnh. Ám ảnh bởi những chân dung phụ nữ sắc sảo thời bốn chấm đầy những ma lanh và thủ đoạn.
Bài Người đàn bà cõng chữ còng lưng leo núi đá toác chân là chị mượn hình ảnh “người đàn bà cõng chữ” để nói về chuyện lao động chữ nghĩa khi con người không làm chủ được mình, họ vội vã hùa theo hoàn cảnh mà đánh mất cái hay riêng. Ba câu đầu là sự cố gắng tự thân vươn lên, tuy vất vả “núi đá toác chân”, “gai cấu xước tay mồ hôi trộn máu nước mắt tắm người” nhưng nhân vật vẫn tràn đầy niềm tin ở đích đến, hy vọng tràn trề ở con chữ sáng tạo cố gắng của mình “chữ chỉ bà nơi có hoa quả thơm mát họa mi hót”. Thế thì “còng lưng leo núi đá toác chân” cũng không sao, có là gì! Thế nhưng, cuộc đời có lắm thứ tréo ngoe. Sự tự thân cố gắng biến mất khi “lên được nửa núi” vì người phụ nữ ấy có thể đã quên mất mình. “Thấy người đàn ông ngồi cáp treo đi tắt” là hình ảnh đã tác động ghê gớm đến tâm trí nhân vật người đàn bà. Đó là hoàn cảnh bủa vây xung quanh con người, có thể hỗ trợ và cũng có thể dập vùi nếu con người không đủ tỉnh táo sáng suốt mà nhìn ra vấn đề. Và thế là nhân vật người đàn bà bị cuốn vào cái “cáp treo đi tắt” kia bằng chính sự từ bỏ tất cả những cố gắng trước kia của mình, hình ảnh “bà trang điểm đẹp” đã nói lên điều đó. Nhưng rồi thì sao, cái gì đến nó sẽ đến. Tưởng vậy mà không phải vậy! “Cáp treo hóa đầm lầy, hồn không còn thơ, chữ vội bỏ đi” thì đích đến của người đàn bà vốn đam mê “cõng chữ” trên kia giờ chỉ còn là một con số không hư ảo. Ý nghĩa con chữ bài thơ bật ra: Sẽ mất hết không còn gì khi người ta đánh mất mình. Thi ca cũng thế, một khi anh không còn là anh nữa, thì những cái anh viết ra vô hồn, vô cảm sao có thể gọi là thơ mà anh mơ đến đích? Ý thơ gắt. Giọng thơ lạnh.
Người đàn bà cõng chữ còng lưng leo núi đá toác chân
Gai cấu xước tay mồ hôi trộn máu nước mắt tắm người
Chữ chỉ bà nơi có hoa quả thơm mát hoạ mi hót
Lên được nửa núi thấy người đàn ông ngồi cáp treo đi tắt
Bà trang điểm đẹp trèo lên tưởng thân nhàn mà vẫn đến đích
Cáp treo hoá đầm lầy, hồn không còn thơ, chữ vội bỏ đi
Bài Nàng ca sỹ lạc rừng được người ẩn sỹ cưu mang là tiếng nói thất bại trong đau khổ khi phải giã từ sự cưu mang ngay trong lúc sự tự thân nâng đỡ chưa đủ. Đây là bài thơ có ẩn ý khuyên người hãy luôn giữ trong lòng sự hồn nhiên trong trẻo thì mới mong có “tâm thanh tình thắm”, một khi chạy theo sự cuồng vọng bên ngoài thì chỉ chuốc lấy khổ đau khi mà ta còn non yếu mọi mặt. Sự vỗ tay khích lệ nào cũng đáng quý nhưng chạy theo sự vỗ tay, là chạy theo huyễn danh thì tránh sao khỏi hư danh, để rồi cuối cùng chỉ là sự gục ngã ê chề “Lòng khản tiếng rừng tìm người xưa bóng hút đường phù hoa đau”. Ý thơ ngân. Giọng kể pha chút tiếc nuối.
Nàng ca sỹ lạc rừng được người ẩn sỹ cưu mang
Tiếng cười suối ngàn, ngọt môi rau rừng tóc thơm hoa dại
Tâm thanh tình thắm nàng nghĩ về những đứa trẻ cười giòn
Giã từ suối ngàn quên tình ẩn sỹ về tìm tiếng vỗ tay
Lòng khản tiếng rừng tìm người xưa bóng hút đường phù hoa đau
Bài Người đàn bà dùng chữ nâng danh hồn ngọc rạng văn đã vẽ lên chân dung ghê gớm về một người đàn bà đam mê danh vọng chữ nghĩa với những thủ đoạn “lời dối xô bạn, mượn từ leo nấc công danh”, “trang phấn điểm son, câu từ luồn cúi, ghen kẻ viết hơn mình”. Một sự đố kỵ trong giới viết lách đã được tác giả định danh gọi tên trong thơ 1-2-3. Những hình ảnh thơ tanh tách bật ra kiểu thổi người vào chữ, nó không lạ, nhưng làm độc giả xao xác và rùng mình. Rùng mình vì chân tướng nhân vật trữ tình “cao tay” được dựng lên. Rõ ràng, nhân vật kia thuộc giới tinh hoa, nhưng lại tầm thường bởi nhân cách nhỏ nhen ích kỉ “mượn từ leo nấc công danh”, “câu từ luồn cúi”. Câu từ luồn cúi hay chính nhân vật kia luồn cúi thì cũng quẩn quanh con người vị kỉ, mượn câu chữ, mượn ngòi bút của người khác để đạt được mục đích riêng tư. Một sự giả dối trơ trẽn được bày ra trên một mâm câu chữ mời gọi, có hấp dẫn đó bởi ngay gần đó người phụ nữ đã biết cách “trang phấn điểm son” tô vẽ con chữ để con chữ đẹp lên rồi. Đây là một sự cả gan và đầy thách thức đối với tác giả. Chỉ sáu dòng thơ gói gọn trong một bài 1-2-3 thì đủ làm nổi bật một chân dung kia không? Điều này, tác giả đã hết sức gói ghém để cuối cùng sự co giãn cũng đã làm được như ý đồ người viết. Chân tướng ấy đã hiện hồn qua chân dung người đàn bà mê “leo nấc công danh” hơn là mê leo lên tận cùng với con chữ. Và rồi cuối cùng thì mọi sự cố gắng nhấp nhem vị kỉ của nhân vật trữ tình nữ kia cũng chẳng hạnh phúc gì, chỉ là một kết cục ê chề“Hồn đen chữ bẩn, hoa tàn hương bay, văn bẹp dưới vết bùn”. Con chữ như xao xác tả tơi mà gợn mà đau! Ý thơ chát. Giọng thơ vẫn lạnh.
Người đàn bà dùng chữ nâng danh hồn ngọc rạng văn
Nàng chân quê ươm lúa vào từ hương bưởi chanh trộn mực
Chữ ngát hương đưa nàng thơm hoa, lòng phố bỗng nhiều bụi khói
Trộn chữ vào lời dối xô bạn, mượn từ leo nấc công danh
Trang phấn điểm son, câu từ luồn cúi, ghen kẻ viết hơn mình
Hồn đen chữ bẩn, hoa tàn hương bay, văn bẹp dưới vết bùn
Có thể nói tác giả Vũ Tuyết Nhung đã lần đầu tiên dựng chân dung kiểu nhân vật Tào Thị cô nương rất đạt của thời đại bốn chấm không trong thơ 1-2-3 đẫm đặc thi ảnh.
Tóm lại, có thể nói những bài thơ 1-2-3 của Vũ Tuyết Nhung thường thẳng thớm và ngăn nắp. Ngăn nắp nhưng lại không lộ diện cầu kì gọt đẽo. Nó vẫn có cái tung tẩy tự do của con chữ trong giới hạn nhất định. Từng bài một tròn trịa, ngay hàng thẳng lối y như gạch vừa ra lò. Ấy là cái tuân thủ xét ở mặt hình thức yêu cầu, tuy không bắt buộc nhưng nó là cái khuôn định dạng mà ít khi người sáng tác chú trọng. Nhung thì khác. Chị đi đứng từ tốn và dè dặt trên khuôn hình ấy, chị đúc nặn theo kiểu rất riêng của chị nên na ná đấy mà vẫn rất riêng đấy. Bởi con chữ của chị có sức ghị níu và ám ảnh. Vì lẽ đó, thiết nghĩ câu chữ của Nhung chắc chắn đã được chị chưng cất nhiều lần qua sự chọn lựa, nên nó tỏa sáng ngay khi nó được xếp đặt yên vị ở từng bài thơ. Đây là điểm nổi trội hiện tại của Nhung trong thơ 1-2-3 và cũng chính là sự thách thức về sau với chị ở thể thơ này! Mong rằng sự thách thức ấy sẽ như là điều kiện để tạo chất xúc tác và điểm giậm nhảy cho chị sáng tạo hay hơn nữa, độc đáo hơn nữa ở giai đoạn sau!
