TẬP "64 BÀI THƠ HAY" VÀ SỰ NGHIỆP THI CA PHẠM NGỌC THÁI
. Đối với nền văn học Việt Nam
NGUYỄN THỊ HOÀNG
Nguyên GV Trường ĐH Sư phạm
Nhà thơ Phạm Ngọc Thái vừa cho xuất bản tập "64 BÀI THƠ HAY", Nxb Hồng Đức 2020 - Theo anh nói, đây là tập thơ cuối cùng của sự nghiệp thi ca: Kết tụ lại những áng thi hay và hay nhất trong đời thơ anh.
Như thế là từ một chiến binh suốt gần mười năm chiến đấu trên chiến trường miền Nam. Trái qua hàng trăm trận đánh máu lửa ở mặt trận Tây Nguyên - Nam Bộ. Qua các Sư đoàn 312, 320, Trung đoàn pháo 40 Tây Nguyên.... Tới tận ngày 29-30.4.1975, tiến vào đánh căn cứ Đồng Dù của Mỹ rồi chiếm Sài Gòn. Kết thúc chiến tranh. Mỹ rút về nước. Bản thân anh cũng đã ba lần đổ máu ngoài mặt trận - Sau hòa bình trở về, anh tiếp tục học đại học ngoại thương và công tác trong ngành ngoại thương Việt Nam.
Hơn ba mươi năm qua, vẫn phải cùng gia đình bươn bả cuộc sống vì miếng cơm, tấm áo - Anh vẫn dành tâm huyết để sáng tác văn học. Đến nay Phạm Ngọc Thái đã cho ra đời 13 tác phẩm văn chương các loại (thơ, phê bình văn học và tiểu thuyết), đồng thời sáng tác thành công 5 vở kịch sân khấu lớn, nhỏ. Cụ thể:
A. HAI TIỂU THUYẾT
1. Cuộc chiến Hà Nội 12 ngày đêm, 2019
2. Bộ tiểu thuyết hai tập "Chiến tranh và tình yêu", 2020.
Một bộ tiểu thuyết lịch sử có trữ lượng thời đại lớn, diễn tả lại thời kỳ chiến tranh đánh Mỹ trên cả hai miền Nam-Bắc. Từ những năm cuối thập kỷ 60 đến tận ngày kết thúc chiến tranh 30.4.1975. Phục lại cả cuộc chiến 12 ngày đêm 1972 thảm khốc, Mỹ đem B52 ném bom hủy diệt thành phố Hà Nội, hòng biến thủ đô trở về thời kỳ đồ đá. Bị cả loài người lên án! Cho tới khi Hiệp định Pa Ri được ký kết giữa Hoa Kỳ và Chính phủ nước VNDCCH tháng 1/1973.
B. NĂM KỊCH BẢN SÂN KHẤU
Nhiều năm qua hoạt dộng trọng Hội nghệ sĩ sân khấu thủ đô, tham gia sáng tác cho các hội diễn sân khấu thành phố và cả nước, anh đã viết thành công năm vở kịch nói:
- Người nhạc trưởng và dàn hợp xướng, kịch dài.
(có thời gian đổi tên là vở "Số phận những hòn đá tảng" - Nay tác giả quyết định trở lại với tên của kịch bản ban đầu).
- Bản án dưới mồ, kịch dài.
- Mối tình hoa hồng bạch, kịch ngắn.
- Chuyện ở quán gốc đa, kịch ngắn.
- Cánh cửa quốc tế, kịch ngắn.
Các vở kịch đều đủ khả năng công diễn trên các nhà hát kịch quốc gia.
C. SỰ NGHIỆP THI CA
Thi ca mới là chân trời khát vọng, tâm huyết và chân dung văn học căn bản của Phạm Ngọc Thái. Qua ba mươi năm đó, đến nay anh đã cho xuất bản đúng 11 tác phẩm thơ ca và bình luận. Mấy tập sách cốt lõi nhất là:
- Phê bình và tiểu luận thi ca, 2013.
PHẠM NGỌC THÁI
- Chân dung nhà thơ lớn thời đại, 2014.
- Cánh đại bàng của thi ca đương đại Việt Nam, 2019.
- Tuyển thơ chọn lọc, đông 2019
- Cha khóc con, xuân 2020
và tập "64 BÀI THƠ HAY" vừa xuất bản.
VỀ TẬP "64 BÀI THƠ HAY"
Chỉ có đôi bài thơ mới sáng tác, còn hầu hết đều được rút ra từ "Tuyển thơ chọn lọc", Nxb Hồng Đức 2019 - Một tuyển tập dày 368 trang sách với hơn 200 bài thơ tự do hiện đại các loại, chọn lọc trong suốt đời sáng tác thi ca của tác giả.
Khi "Tuyển thơ chọn lọc" Phạm Ngọc Thái ra đời - Anh đã có một lá thư tâm huyết đề ngày 26.12.2019 kèm theo tác phẩm, gửi tới ông Chủ tịch và Ban chấp hành HNVVN cùng ông Viện trưởng Viện văn học VN: Tác giả nhận định về tầm vóc tuyển thơ của mình. Lá thư có đoạn viết:
"...Tôi tin chắc chắn rằng, trong dãy thi sơn có nhiều ngọn, tôi đã lên đến điểm đỉnh một ngọn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ gì đó! Nhất là thơ tình của thi ca hiện đại Việt Nam".
Hay là:
"Trong văn hiển nghìn năm Thăng Long của nước nhà, nếu nền thơ cổ Việt Nam đã có một Nguyễn Du, thì thơ ca hiện đại Việt Nam cũng có Phạm Ngọc Thái".
Vâng, xin thưa: Đỉnh ngọn thi sơn "Hy-ma-lay-a" kỳ vĩ mà tác giả nói đó chính là tập 64 BÀI THƠ HAY này.
Tất nhiên, 64 bài thơ hay là hay theo các cung bậc khác nhau. Trong tập có số bài hay vọt lên thành những đài thi ca tuyệt hay!
Nhân đây xin dẫn dụ số bài thơ tuyệt hay trong thi đàn xưa nay. Không kể KIỀU bất hủ của Đại thi hào Nguyễn Du thuộc thể loại tiểu thuyết thơ - Những bài thơ ngắn tuyệt hay như:
Đèo Ngang của BHTQ; Làm Lẽ, Cảnh Thu - Hồ Xuân Hương; Thương Vợ - Tú Xương; Thu Điếu - Nguyễn Khuyến; Tràng Giang - Huy Cận; Tranh Lõa Thể - Bích Khê; Tương Tư - Nguyễn Bính; Đây Thôn Vĩ Dạ, Mùa Xuân Chín, Bẽn Lẽn - Hàn Mặc Tử; Hai Sắc Hoa Ti Gôn - TTKH.; Thuyền Và Biển - Xuân Quỳnh....
Thơ hay bậc nhất của nền văn hiến Thăng Long, phải là loại thơ có khả năng sống trường cửu tháng năm như thế! Vượt qua mọi thời đại - Đó là loại thơ thuộc hàng đẳng cấp cao nhất. Trong bài viết này, tôi cũng chỉ đề cập về loại thơ có khả năng tồn tại muôn đời ấy.
Trong sự nghiệp thi ca Phạm Ngọc Thái dù là "thơ tình" hay "thơ đời", anh cũng chỉ sáng tác loại thơ có khả năng sống trường cửu tháng năm đó.
Nguyễn Thị Hoàng
ĐÔI NÉT VỀ MẤY TÁC PHẨM
- Năm 2014, tác giả cho xuất bản tập "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ lớn thời đại" - Tác phẩm dầy 372 trang, gồm 120 bài thơ tình và 34 bài viết của các tác giả khác bình thơ hay Phạm Ngọc Thái. Trong đó có bài của văn sĩ Nguyễn Đình Chúc - Người bình luận đương thời với tiểu luận nhan đề: "Phạm Ngọc Thái chân dung nhà thơ tình lớn của dân tộc": Tiểu luận dài 17 trang, từ tr.324 đến tr.340...
Tập sách ra đời đến nay đã hơn sáu năm, giữa văn đàn của thủ đô ngàn năm Văn Việt - Tiếp đến mùa xuân 2019, tại Nxb Thanh niên, anh lại cho ra đời: "Phạm Ngọc Thái * Cánh đại bàng của thi ca đương đại VN": Các tập sách có tầm vóc đó của anh đến nay vẫn hiên ngang phát quang trong đương đại. Ngày càng được khẳng định chân giá trị của tác phẩm.
* Xin lấy ví dụ. Chỉ là ví dụ thôi ạ: Chẳng hạn với hai nhà thơ có mác danh trong đương đại?
- Nhà thơ Hữu Thỉnh: Nguyên chủ tịch bốn khóa HNVVN.
- Nhà thơ Vũ Quần Phương: Nguyên chủ tịch Hội liên hiệp văn học nghệ thuật Thủ đô - Nguyên Tổng biên tập báo Người Hà Nội - Trưởng bạn thơ HNVVN. Người đã bạc đầu trên con đường văn chương và sáng tác thi ca. Ông đã xuất bản tới vài chục tác phẩm văn học các loại. Ra đời cả một tuyển thơ dày đến 6-700 trang sách.
Các ngài có dám cho xuất bản một tác phẩm với tên đề "nhà thơ lớn" không? Chắc là không! Bởi vì nếu các ngài dám làm? Tôi e rằng: Chỉ sau khi ra sách, búa rìu dư luận sẽ ầm ĩ lên ngay. Các tay bút từ những nhà thơ kỳ cựu của đương đại sẽ lật cả đời thơ của các ngài lên mà phê phán, rằng: Các ngài ba hoa, phóng đại và huyễn tưởng...
Tôi đã đọc thơ của các vị khá nhiều: Qua tác phẩm, trên mạng và ở thivien.net - Đấy, các ngài đều là những bậc mày râu, đấng trượng phu cả. Các ngài cứ để tay lên gáy mình, hỏi xem người nữ nhà giáo này nói có đúng không?
Tôi nói điều đó chỉ để chứng minh rằng: Qua tháng năm "con đại bàng thi ca Phạm Ngọc Thái" vẫn tung cánh bay, ngày càng cao, càng bay xa đấy chứ !? Tác phẩm "Chân dung nhà thơ lớn thời đại" vẫn sừng sững giữa văn đàn của đất ngàn năm Thăng Long, mà khẳng định chân giá trị đích thực đối với nền văn học. Trên biển cả mênh mông đầy giông bão của xứ sở thi ca mịt mù kia... "thân cô - thế cô", cánh buồm đơn độc Phạm Ngọc Thái vẫn giương lên vững chãi mà lao về phía chân trời.
Nhất là khi "Tuyển thơ chọn lọc * Phạm Ngọc Thái", Nxb Hồng Đức 2019 ra đời, với hơn 200 tình thơ chọn ra trong đời thi ca tác giả: Đó chính là một tuyển thi ca thật sự tầm vóc...
Phạm Ngọc Thái đơn thương độc mã, không ô lọng che dù, không người nâng đỡ - Người chiến binh đã qua cả một giai đoạn dài của cuộc chiến tranh xưa? Giờ trên con đường thiên lý của sự nghiệp thi ca, con chiến mã lại từng bước, từng bước... rồi phi lên tận đỉnh ngọn thi sơn của thi ca hiện đại Việt Nam. Vâng, đấy chính là tập "64 BÀI THƠ HAY" này:
Quan san muôn dặm sơn hà
Nguyễn Du người trước, tôi là người sau
Hôm nay rỏ chút lệ sầu
Thương Người rồi lại chạnh đau phận mình
Đời tàn, Thân nát. Áo manh.
Nghêu ngao vài chữ gửi tình bốn phương.
*
Nguyễn Du ơi! Đón tôi cùng
Một mai tôi sẽ lập hương khói thờ
Người Đường Cổ - Tôi Tân Thơ
Ngàn năm văn hiến xin thưa cùng Người.
(Trích bài "Ta khóc cho ta" tr.54 tập "64 BÀI THƠ HAY")
Tôi chỉ xin nói thêm chút nữa về:
TẬP THƠ "CHA KHÓC CON"
Nxb Hồng Đức 2020
Ngày 22.7.2019 đứa con trai yêu thương của gia đình nhà thơ mới 27 tuổi xuân bất ngờ bị đột quị và mất, để lại cho những người thân một niềm xót thương, đau đớn vô hạn. Trong nỗi đau tận cùng của một người cha với đứa con yêu, thi sĩ đã trào ra những dòng thơ, những trang thơ khóc con vô cùng thống thiết:
Nước mắt cha rơi đẫm sơn hà
Gọi con tiếng vọng khắp gần xa
Con nghe tiếng mẹ ru trong gió
Thổi cả muôn hồn, vạn kiếp qua
Khi anh cho đăng những bài thơ khóc con đó trên facebook cộng đồng, đã làm rung động hàng trăm trái tim và cảm thương của bè bạn gần xa - Nguyễn Khôi, nhà thơ cội gạo của đất Thăng Long (HNV Hà Nội), bình luận:
"Thơ khóc nổi tiếng xưa có Đông Hồ khóc vợ, Tương Phố khóc chồng, Tam Nguyên Yên Đổ khóc con... Nay thi sĩ Hà Thành Phạm Ngọc Thái thống thiết khóc con, hy vọng lưu danh thiên cổ !?".
Nhà thơ đã tập hợp lại và cho xuất bản thành tác phẩm "Cha khóc con" - Đó là những trang thơ được viết bằng máu và nước mắt của một người cha. Với một ngòi bút thi ca lão luyện của một nhà thơ đã bạc tóc trên con đường sáng tác, một cảm xúc đau đớn tột cùng - Anh đã tạo thành một tác phẩm thơ khóc vô giá đối với nền văn học nước nhà.
Trang chủ Trần Mỹ Giống, nhà nghiên cứu văn học của Hội văn học Nam Hà đã nhận xét về tập thơ "Cha khóc con:
- Xuyên suốt tập thơ 45 bài là cảm xúc tình cảm sâu sắc của một người cha khóc con mệnh yểu với rất nhiều góc độ khác nhau, vô cùng cảm động.
Xưa nay khóc cha, khóc vợ, khóc con... cũng đã được một số tác giả thể hiện bằng thơ, nhưng để có cả một xê-ri (45 bài) khóc con trong một tập, thì có lẽ đến giờ chỉ có nhà thơ Phạm Ngọc Thái làm được... Những bài thơ đa tình, đa cung bậc, đa góc độ, khía cạnh mà bài nào cũng rung động người đọc...
"Cha khóc con" là một thiên trường ca về thơ khóc: Hay hiếm độc, lạ... có một không hai, trên thi đàn xưa nay chưa từng thấy.
Tâm nguyện của người cha thương con vô hạn ấy: Hy vọng tác phẩm "Cha khóc con" đó sẽ được lưu truyền trong hậu thế, để người con trai yêu quí và tội nghiệp của anh (trong thơ của một người cha) được sống mãi trong lòng yêu thương của nhân gian, quê hương, xứ sở.
Cầu mong cho tâm ước nhà thơ được thỏa nguyện và tác phẩm thơ khóc của anh mai sau sống được mãi với sơn hà.
Tôi xin dừng bài viết của mình ở đây.
Hà Nội, mùa đông Canh Tý, 2020
Nguyễn Thị Hoàng
