VĂN CHƯƠNG LAI LÁNG ...VỈA HÈ

CHUYỆN XƯA - NAY MỚI NÓI - KỲ 127 - Văn chương lai láng… vỉa hè…

NHẬT TUẤN

Việt Nam vào WTO , doanh nhân cả nước mừng khấp khởi, các đại gia làm sách cũng xắn tay áo tìm đường hội nhập .
Một trong những người nhanh chân nhất phải kể đến ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc công ty First News ký hợp đồng với tập đoàn xuất bản Anova Books tại Luân Đôn, ông Nguyễn Cảnh Bình - Giám đốc Alpha Book mặc dầu than thở :
"Ngành xuất bản Việt Nam giờ đây chỉ mới hội nhập vào dòng chảy tri thức toàn cầu…Chúng ta chỉ mới bắt đầu và chỉ như anh học trò mới cắp sách đến trường mà thôi.”
nhưng vẫn tin tưởng :
” với một thái độ làm việc nghiêm túc, tôn trọng bản quyền cũng như sở hữu trí tuệ, các đơn vị làm sách Việt Nam sẽ có một chỗ đứng tương xứng trên khu vực. Mọi chuyện chỉ mới bắt đầu…”

Các “đại gia ở nước ngoài” cũng đang tìm cách nhảy vào Việt Nam. Nhiều đại diện của NXB Cambridge (thành lập từ năm 1534 tại Anh) đã có cuộc gặp các chóp bu ngành giáo dục và các đại học tại TP HCM. Ông Stephen Bourne, tổng giám đốc điều hành đã trao tặng 175.000 USD tiền sách, học bổng cho các trường, thư viện và trung tâm ngoại ngữ ở thành phố, bày tỏ ý muốn tìm hiểu nhu cầu sử dụng sách ngoại văn của độc giả Việt Nam, đánh giá thị trường VN tuy nhỏ nhưng có tiềm năng rất lớn. Sắp tới, NXB Cambridge lập văn phòng đại diện tại Sàigòn và lần đầu tiên tổ chức Hội nghị thương mại cao cấp thường niên khu vực châu Á tại đây với sự có mặt của các lãnh đạo cao cấp NXB Cambridge và 74 đại diện đến từ khắp nơi trên thế giới.
Các đại gia làm sách “tổng hợp” thì như vậy, thế còn sách văn học trong nước thì sao ? Khi được hỏi kế hoạch làm sách 2006-2007 , ông Nguyễn văn Thơ, Giám đốc trung tâm Đông Nam kêu to :
” Sách văn học hả ? Quên đi nhé. Tôi chỉ “làm” các loại gây tò mò kiểu “ Hồi ký Đặng Thuỳ Trâm”, “Hồi ký Lê Vân” , các loại “sách dậy làm người “ như của Krisnan Murti , của Datlai Lama hoặc các loại sách bói toán, phong thuỷ ….In sách văn học có mà…lỗ vốn. …”
“In sách văn học có mà lỗ vốn”, nhưng tại sao “sáng tác phẩm” của các nhà văn vẫn nối đuôi nhau xuất hiện dài dài . Những cuốn được coi là ngoại lệ bán có lãi như “Cánh đồng bất tận” của Nguyễn thị Ngọc Tư được bà Thuý Nga báo Tuổi Trẻ mở hẳn một chiến dịch quảng cáo rầm rộ vì theo tin vỉa hè chính chồng bà ta bỏ vốn in cuốn này, cuốn “ Hồi ký Lê Vân”, cuốn “ Vết sẹo và cái cái đầu hói “ của Võ Văn Trực… đều là sách bán chạy nhưng chủ yếu vì kích thích tò mò chứ chẳng phải do giá trị văn chương nghệ thuật.
Còn lại những cuốn cầm chắc in ra chỉ để …xếp kho, chuyển khoản cho thư viện hoặc ra nằm chiếu ngoài vỉa hè. Những ngày cuối năm này, đi dọc các con phố Pasteur, Minh Khai, Trương Định…ở Sàigòn, người ta thấy bày trên chiếu ngoài vỉa hè nhan nhản những cuốn mới xuất bản như “Đất Làng”, tiểu thuyết của Nguyễn thị Ngọc Tú, “ Người bán tuổi”, tập truyện ngắn của dịch giả Thái Bá Tân, “Thổ địa” tiểu thuyết của Dương Kỳ Anh – Tổng biên tập báo Tiền Phong, “ Trên đỉnh đèo dông bão”, tiểu thuyết của Đoàn Hữu Nam, “Trở về”, tiểu thuyết của Nguyễn Tri Nha, “ Mường đông”, tiểu thuyết của Nguyễn Hải, “ Gieo hạt tình yêu” của Từ Hoàng Trung …Những sách văn học thời hội nhập này hoặc in bằng tiền túi của tác giả , hoặc bằng tiền Nhà nước thông qua các dự án tài trợ hoặc có sự nể nang, móc ngoặc giữa tác giả và Nhà xuất bản khiến ông Phạm Sỹ Sáu, Trưởng phòng khai thác bản quyền NXB Trẻ phải phàn nàn :
” Quan niệm "xin - cho" trong việc in sách ở VN vẫn chưa hoàn toàn được xoá bỏ. Và điều này là nguyên nhân khiến cho sách chất lượng thấp vẫn còn nhiều. “
Sách văn học trong nước mới ra lò đã phải ra nằm chiếu vỉa hè như vậy, liệu có phải do người đọc đã chán văn chương ? Không phải, tiểu thuyết vẫn bán chạy và cuốn bán chạy nhất lại là của…người Nhật được dịch ra tiếng Việt dưới cái tựa “Biên niên ký chim vặn dây cót “của Haruki Murakami.
Truyện kể một người đàn ông ở ngoại ô Tokyo tên là Toru Okada tìm kiếm con mèo mất tích. Rồi chẳng mấy chốc người vợ của anh cũng biến mất theo. Trong cuộc tìm kiếm đó, xuất hiện bao sự kiện xoay quanh những nhân vật bí hiểm : một thiếu nữ mười sáu có vấn đề về tâm lý, một bà đồng, một cô điếm tinh thần, một chính trị gia suy đồi được đại chúng yêu thích, một cựu chiến binh mãi mãi bị khủng hoảng bởi những gì đã chứng kiến được trong đại chiến II....
Thực tại và phi thực tại đan cài nhau trong bức tranh ám ảnh về xã hội và tâm linh Nhật Bản những năm cuối thế kỷ XX. Trải nghiệm nỗi trống rỗng bởi hư vô, từ trong một cái giếng cạn, Toru Okada đã vươn dậy để dành lại cuộc sống của mình.
Một tiểu thuyết cũng đang gây chú ý là “Chuyện dài bất tận “ nhưng lại là của… người Đức, Michael Ende. Cuốn sách mang tính hiện thực kỳ ảo có tính ngụ ngôn này đã bán được 8 triệu bản, được dịch ra 36 thứ tiếng và được mệnh danh là “Tây du ký của Đức” đang quyến rũ bạn đọc VN.
“Rừng thẳm”, tiểu thuyết đang bán chạy lại cũng là của người Pháp, Julien Gracq kể về những người lính đang cầm chân những chuyến xe bọc thép Đức trên con đường xuyên rừng Ardenne (nước Pháp). Trong bối cảnh đó, chuẩn uý Grange tình cờ làm quen với cô nàng Nona xinh đẹp. Hay nói chính xác hơn, chính Nona đã “theo dõi” sát nút anh chàng mơ mộng Grange. “Em đã quyến rũ được anh” - Nona nói như vậy với một tình yêu tự nhiên. Cuốn sách làm người đọc vừa muốn lướt nhanh vừa muốn đọc chậm; vừa nôn nóng muốn biết xem cuối cùng Grange có chết.
Những tựa sách ăn khách còn lại cũng không phải của VN mà là của… Tàu : “Những người đàn bà tắm” của Thiết Ngưng, “Hoa vàng cố hương”, “Điện thoại di động” của Lưu Chấn Vân, “Đảo hoa vàng” của An Ni Bảo Bối,”Vương quốc ảo” của Quách Kính Minh, “ Không độ yêu”, 26 truyện ngắn đặc sắc của Khâu Hoa Đông...
Sách văn học nước ngoài vẫn bán ào ào, vậy tại sao sách văn học Việt Nam lại ế ẩm ? Phải chăng trình độ độc giả đã xuống thấp đến mức không chia sẻ được với những điều nhà văn bày tỏ. Không phải, những cuốn sách được coi là “khó đọc” vẫn bán chạy. Dù rất kén độc giả nhưng các tựa sách nghiên cứu vẫn có chỗ đứng trên thị trường.
Trước hết là cuốn “ Thế giới phẳng” của Thomas Friedman chỉ riêng trong hai tháng 8 và 9 vừa qua đã bán hết 10.000, một con số mà tiểu thuyết Việt Nam nằm mơ cũng không có được. Tiếp theo là cuốn “ Thần, người và đất Việt” của Tạ Chí Đại Trường cũng đang đang bán rất chạy. Tương tự là Kinh Dịch - cấu hình tư tưởng Trung Quốc của hai tác giả Dương Ngọc Dũng và Lê Anh Minh. Rồi đến hai bộ sách triết học phương Tây nổi tiếng “Phê phán lý tính thuần tuý” của Kant và “Hiện tượng học tinh thần” của Hegel thật đồ sộ, giá 300.000 đồng/bộ vẫn có người mua.
Vậy vì sao sách văn học Việt Nam xuống giá và sớm bị đẩy ra chiếu sách vỉa hè ?
Ngay trong Giải thưởng “Sách hay , sách đẹp” năm 2006 của Hội xuất bản Việt Nam, sách văn học trong nước cũng bị gạt ra rìa, không xét với lý do …”tế nhị”.
Đặc biệt, hai cuốn “Nhật ký Đặng Thuỳ Trâm” và “Mãi mãi tuổi 20” vẫn được trao giải đặc biệt vì Hội xuất bản cho rằng nó không phải … “văn học” và vì tác dụng đặc biệt của nó. Tuy nhiên, theo lời ông Phan Khắc Hải, Chủ tịch Hội xuất bản, sách văn học tuy không được xét chọn trong diện “sách hay” nhưng nếu nó được …in đẹp thì vẫn được tặng thưởng trong diện…”sách đẹp”. Ong này cũng thừa nhận có nhiều lúng túng khi xét chọn vì sách văn học không chỉ bao gồm tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, lý luận phê bình văn học... mà còn có cả bút ký, tản văn, nhật ký...
Vậy là cho dù Hội nhà văn Việt Nam ra sức bưng bít và tô vẽ, bộ máy phê bình lý luận của Nhà nước ra rả “khẳng định những thành tựu to lớn”, người ta vẫn cứ thấy rõ một tình trạng là từ lâu “thương hiệu sách văn học Việt Nam” đã mất giá?
Được Nhà nước bảo kê mỗi năm hàng tỉ đồng, các nhà văn Việt Nam năm này qua năm khác cho ra đời toàn một thứ văn chương nhạt thếch, vô thưởng vô phạt, phải đạo và giả dối. Đó đích thực là một thứ “hàng giả” mà người tiêu dùng từ lâu đã quay lưng lại với nó. Chỉ chừng nào Nhà nước loại bỏ sự “bảo kê’ bằng tiền bạc và công danh đó, tình trạng làm “hàng giả” trong văn học mới chấm dứt, các nhà văn mới từ bỏ lối viết “phải đạo”, mạnh dạn viết sự thực thì may ra mới lấy lại chỗ đứng trong lòng người đọc, sách văn học Việt Nam mới có cơ hội giã từ “chiếu vỉa hè” để trở lại vị trí trang trọng trên các kệ sách. Và lại, chẳng lẽ đã vào WTO rồi , Nhà nước Việt Nam vẫn cứ khăng khăng bảo kê cho việc sản xuất hàng giả chăng ? Cho dù đó là hàng giả trong văn học nghệ thuật…

19-12-06